Γράφει ο Θοδωρής Λάμπρος
Ιστορικός και Δημιουργός – Διαχειριστής της ιστορικής σελίδας
“Χαράλαμπος Βιλάετης” στο Facebook
Στην επαρχία της Ηλείας υπάρχουν πόλεις με πλούσια ιστορία. Το σημερινό μας αφιέρωμα αφορά την πόλη του Βαρθολομιού. Τις πρώτες πληροφορίες σχετικά με την περιοχή του Βαρθολομιού τις βρίσκουμε περί το έτος 400 μ.χ. Την περίοδο εκείνη έχουμε την δημιουργία του οικισμού που έμελλε να γίνει ο πυρήνας της σημερινής πόλης του Βαρθολομιού και ονομάστηκε Βαλτοχώρι ή Βατραχοχώρι λόγω της τοποθεσίας που ήταν γεμάτη από λίμνες και βατράχια. Στη συνέχεια έχουμε την γοργή αλλά σταθερή ανάπτυξη του Βαρθολομιού που τον 9ο αιώνα μ.χ. είχε εξελιχθεί σε ένα Βυζαντινό χωριό πλούσιο σε δημητριακά, λαχανικά και βοοειδή. Παρόλα αυτά όμως είχε να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο που άκουγε στο όνομα Σαρακηνοί πειρατές. Οι τελευταίοι προξενούσαν ανεπανόρθωτες ζημιές στους κατοίκους της περιοχής.
Το έτος 961 μ.χ αυτός ο κίνδυνος παύει να υφίσταται, μιας και ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς απελευθερώνει την Κρήτη (που ήταν η βασική εστία των Σαρακηνών και ορμητήριο τους για τις επελάσεις τους στην Πελοπόννησο). Η ονομασία Βαρθολομιό προήλθε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα από τον Φράγκο ιππότη Βαρθολομαίο Γκύζη που ήταν κύριος της περιοχής.
Το Βαρθολομιό κατά την περίοδο των Φράγκων,
των Παλαιολόγων και των Ενετών
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το Βαρθολομιό γνώρισε και καλές αλλά και κακές στιγμές. Στις καλές συγκαταλέγονται η ανάπτυξη της μουριάς που ήταν η πρώτη ύλη της μεταξοτροφίας, καθώς και η αρχιτεκτονική που ήταν γνώρισμα της Φράγκικης επιρροής. Δυστυχώς αυτή η περίοδος ευημερίας για την πόλη του Βαρθολομιού δεν κράτησε πολύ. Οι Φράγκοι άρχισαν να καταπιέζουν τους κατοίκους της περιοχής με την επιβολή του καθολικού δόγματος σε βάρος του Ελληνικού. Επιπλέον οι κάτοικοι του Βαρθολομιού είχαν να αντιμετωπίσουν και τους βαρύτατους χρηματικούς φόρους των Φράγκων ηγεμόνων με αποτέλεσμα η ζωή τους να γίνει δύσκολη. Έτσι, όσο όμορφα είχε ξεκινήσει η περίοδος της Φραγκοκρατίας για τους κατοίκους του Βαρθολομιού, τόσο άσχημα τελείωσε για αυτούς με την αλλαγή στάσης των Φράγκων ηγεμόνων.
Η κατάσταση όμως για την πόλη του Βαρθολομιού άλλαξε με την έλευση του Κων/νου Παλαιολόγου.
Το Βαρθολομιό καθώς και ολόκληρη η Πελοπόννησος απαλλάχθηκαν από τους Φράγκους μιας και ο Κων/νος Παλαιολόγος με τους αδελφούς του κατέκτησαν τον Μοριά. Μια περίοδος ευημερίας ξανάρχιζε πάλι για το Βαρθολομιό που όμως έμελλε να διαταραχθεί πάλι από την εισβολή των Οθωμανών Τούρκων. Ο Σουλτάνος Μουράτ νίκησε τον στρατό του Παλαιολόγου και ανενόχλητος έφτασε στην Γλαρέντζα και το Βαρθολομιό σφάζοντας και καίγοντας. Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου έπεσε θύμα του φθόνου που έτρεφαν για αυτόν τα αδέλφια του. Εξαιτίας αυτής της διχόνοιας (που έπληξε τους Έλληνες σε όλες τις περιόδους της Ελληνικής ιστορίας), το Βαρθολομιό και ολόκληρη η Πελοπόννησος, έπεσαν στα χέρια των Οθωμανών για τέσσερις αιώνες.
Η περίοδος της Ενετοκρατίας (1685 – 1715) δεν άλλαξε την εικόνα της παρακμής και της στασιμότητας που είχε επέλθει στο Βαρθολομιό αλλά και γενικότερα στην Πελοπόννησο. Οι Ενετοί όπως και οι Φράγκοι έγιναν δεσποτικοί και αυθαιρετούσαν εις βάρος του ντόπιου πληθυσμού.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Ενετικής κατοχής υπήρξαν η κακοδιοίκηση και επιβολή της καθολικής θρησκείας εις βάρος της Ελληνικής. Το Βαρθολομιό έζησε και την τρομακτική επιδημία της πανώλης που προήλθε από την προσέγγιση Ενετικών γαλέρων στα παράλια της Πελοποννήσου (μεταξύ αυτών και το λιμάνι της Γλαρέντζας).
Το Βαρθολομιό κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
και η συμβολή του στην Επανάσταση του 1821
Η περίοδος της Τουρκοκρατίαςήταν για το Βαρθολομιό όπως και για ολόκληρη την Ελλάδα περίοδος καταπίεσης και δυνάστευσης. Οι Οθωμανοί Τούρκοι όντας κυρίαρχοι άρχισαν να χρησιμοποιούν σκληρά μέτρα εναντίον των κατοίκων του Βαρθολομιού. Δυσβάστακτοι φόροι όπως το χαράτσι, το αβαρίτσι, το αμπελιάτικο, κ.α., και το χειρότερο όλων το δοβλέτι, δηλαδή τόκος πάνω στους τόκους που εισέπρατταν οι ενοικιαστές των φόρων και οι υπενοικιαστές. (Πηγή – Α. Μπράτης – Το Βαρθολομιό, σελ. 140,1992) είχαν τραγικές συνέπειες για τους κατοίκους του. Οι περισσότεροι κατέληγαν στις φυλακές και υπόκειντο σε εξευτελισμούς από τις Τουρκικές αρχές μιας και δεν μπορούσαν να πληρώσουν τους φόρους τους. Επίσης υπήρξε κλείσιμο των Χριστιανικών σχολείων και εκκλησιών. Το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης δεν βρήκε απροετοίμαστους τους κατοίκους του Βαρθολομιού. Αρκετοί Βαρθολομαίοι πατριώτες, όπως οι καπετάνιοι Χρήστος Βέρρας, Ντόρβας, Κοτσαύτης Θάνος, Λαμπρόπουλος Ιωάννης, κ.α. είχαν μυηθεί στην Φιλική Εταιρία και είχαν προετοιμάσει το έδαφος για την Επανάσταση στο Βαρθολομιό. Η συμβολή τους στην επανάσταση της Ηλείας υπήρξε αποφασιστική αφού συμμετείχαν σε αρκετές μάχες όπως αυτή στο Πούσι και στα «Ρωμαίικα» ή «Μνήματα» μεταξύ Βαρθολομιού και οικισμού Βρανά. Η τελευταία ήταν εναντίον του Ιμπραήμ Πασά και τελείωσε με τον ηρωϊκό θάνατο των Βαρθολομαίων αγωνιστών με πρωταγωνιστή τον Καπετάν Βέρρα.
Το Βαρθολομιό στη δίνη
των δυο Παγκοσμίων Πολέμων
Όταν η Ελλάδα αποφάσισε να μπει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στο πλευρό της Αντάντ (Αγγλία – Γαλλία – Ρωσία) η πόλη του Βαρθολομιού ζούσε τον δικό της μικρό «εμφύλιο» πόλεμο. Και αυτός ο «εμφύλιος» ήταν μεταξύ δυο πολιτικών παρατάξεων. Τους Βενιζελικούς και τους Αντιβενιζελικούς. Το αποτέλεσμα ήταν η στασιμότητα στην γοργή αλλά σταθερή ανάπτυξη του Βαρθολομιού. Σε αυτό συνέβαλε η αύξηση της Μαύρης Αγοράς, της τοκογλυφίας και τα πολιτικά πάθη μεταξύ Βενιζελικών και Αντιβενιζελικών. Πολλοί απλοί πολίτες του Βαρθολομιού πήραν μέρος και έχασαν την ζωή τους στο Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κατάσταση έγινε ακόμα χειρότερη για το Βαρθολομιό με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η Γερμανική «μηχανή» εισέβαλλε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. Κατά την περίοδο της Γερμανο –Ιταλικής κατοχής οι κάτοικοι του Βαρθολομιού πέρασαν δύσκολες στιγμές και κακουχίες. Ένα από τα μέτρα που εφάρμοσαν οι Γερμανοί εναντίον των Βαρθολομαίων ήταν τα καταναγκαστικά έργα.
Συγκεκριμένα μάζευαν τους άνδρες από 14 – 65 ετών και τους μετέφεραν στην στρατιωτική βάση του Λίντζι όπου τους χρησιμοποιούσαν ως εργάτες για τα οχυρωματικά τους έργα. Οι περισσότεροι έμειναν για πολύ καιρό εκεί και αρκετοί πέθαναν από τις στερήσεις και τις κακές συνθήκες διαβίωσης. Οι Βαρθολομαίοι υπέστησαν βασανισμούς και στερήσεις όχι μόνο από τους Γερμανούς αλλά και από τους Ιταλούς. Οι Ιταλοί έφτασαν στο σημείο να κάνουν πλιάτσικο στους κατοίκους της πόλης αρπάζοντας τις λιγοστές τους προμήθειες όπως λάδι, αυγά και πουλερικά. Παρόλα αυτά οι Βαρθολομαίοι δεν έχασαν το θάρρος τους και ζούσαν με το όνειρο της απελευθέρωσης από τους Γερμανο – Ιταλούς. Κατά την διάρκεια της κατοχής οι κάτοικοι του Βαρθολομιού περιέθαλψαν και φυγάδευσαν αρκετούς Κρητικούς και Νεοζηλανδούς στρατιώτες που δεν μπόρεσαν να φύγουν για την πατρίδα τους.
Το 1944 βρήκε την Ελλάδα ελεύθερη από τους Γερμανούς και το Βαρθολομιό να προσπαθεί να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί.
ΠΗΓΕΣ
1) Μπράτης Ανδρέας – Το Βαρθολομιό (Εκδοτικός Οίκος Μέρμηγκα, 1992)
2) Κάππος Μιλτιάδης – Η Ηλεία στον Μύθο και την Ιστορία (Εκδόσεις Μ. Κάππου, Καστοριάς 15 Αθήνα)
3) Παπανδρέου Γεώργιος – Η Ηλεία διαμέσου των αιώνων (Αθήνα, 1924).
