Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία

Γράφει ο Θεόδωρος Λάμπρος

*ΒΑ Modern History (London Guildhall University)

*MA Mediterranean Studies (University Of London)

(Ιστορικός – Συγγραφέας – Τακτικό Μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Νοτιοδυτικής Ελλάδας – Αρχισυντάκτης στο ενημερωτικό πόρταλ skalistiri.news – Διαχειριστής του ιστορικού πόρταλ “Το skalistiri.news σκαλίζει το 1821” – Αναβιωτής του 1821 – Σεναριογράφος της μικρού μήκους δραματοποιημένης ταινίας – ντοκιμαντέρ «Γεωργάκης Ολύμπιος – Ο Δαυλός της Ελευθερίας»)

Ένας ακόμα σημαντικός σταθμός πριν οδηγηθούμε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε η Επανάσταση που ξεκίνησε στην Μολδοβλαχία ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μαζί με άλλους αγνούς αγωνιστές που όμως κατέληξε σε αποτυχία λόγω συγκεκριμένων λόγων.

Το 1820 η Φιλική Εταιρεία είχε φτάσει στο απόγειό της ενώ είχε οριστεί πολιτικός και στρατιωτικός της ηγέτης ο Αλέξανδρος Υψηλάντης μετά την άρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια. Ο Υψηλάντης ήταν γόνος σπουδαίας Φαναριώτικης οικογένειας της Κωνσταντινούπολης. Ήταν λόγιος, στρατιωτικός και διατελούσε υπασπιστής του τσάρου Αλεξάνδρου Α’, με συμμετοχές στους Ναπολεόντιους Πολέμους.

Προς τα τέλη του 1820, τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας συνεδρίασαν στο Ισμαήλι της Βεσσαραβίας (σημερινής Μολδαβίας). Εκεί αποφασίστηκε η έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης στις αρχές του 1821, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες αφού συνέτρεχαν συγκεκριμένοι λόγοι όπως:

Η επανάσταση έπρεπε να γίνει σύντομα καθώς υπήρχαν διαρροές στις τάξεις της Υψηλής Πύλης, δηλαδή του Σουλτάνου και της οθωμανικής διοίκησης.
Ο Σουλτάνος ήταν απασχολημένος με την Ήπειρο, στον πόλεμο κατά του Αλή Πασά που είχε στασιάσει εναντίον του. Οπότε η στάση του Αλή Πασά λειτουργούσε σαν καλός αντιπερισπασμός.
Η επανάσταση στη Μολδοβλαχία θα λειτουργούσε κι αυτή σαν καλός αντιπερισπασμός για να εδραιωθεί αργότερα η επανάσταση στη νότια Βαλκανική (Μοριάς, Ρούμελη και αλλού).
Οι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες συνόρευαν με τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Υπήρχε η ύστατη ελπίδα και η εντύπωση ότι σε περίπτωση αποτυχίας, η επανάσταση θα είχε τη στήριξη της Ορθόδοξης Ρωσίας. Εντύπωση ωστόσο λαθεμένη, καθώς η αχανής αυτοκρατορία ήταν μέλος της αντεπαναστατικής Ιεράς Συμμαχίας.

Τα Ηγετικά πρόσωπα της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία

Βεβαίως, ο Υψηλάντης δεν ήταν μόνος. Η Φιλική Εταιρεία είχε συγκεντρώσει χρήματα, πολεμικό υλικό, εθελοντές και αξιωματούχους της περιοχής.

Τον Υψηλάντη πλαισίωναν άτομα όπως ο επικεφαλής του ρωσικού προξενείου, Δημήτριος Αργυρόπουλος, ο καπετάν – Βασίλειος Καραβιάς ή Καραβίας, ο Ρουμάνος ηγέτης Θεόδωρος Βλαδιμηρέσκου, ο ηγέτης της Μολδαβίας Αλέξανδρος Σούτσος και οι οπλαρχηγοί Γιωργάκης Ολύμπιος και Ιωάννης Φαρμάκης.

Ξεχωρίζει ανάμεσα στα επαναστατικά ένοπλα σώματα, ο Ιερός Λόχος, που αποτελούνταν από 500 Έλληνες εθελοντές, κυρίως νεαρούς φοιτητές που πραγματοποιούσαν τις σπουδές τους στην Ευρώπη. Αρχηγός του Ιερού Λόχου ήταν ο Νικόλαος Υψηλάντης, αδελφός του Αλέξανδρου.

(Ο Πρίγκιπας Αλέξανδρος Υψηλάντης. Πηγή εικόνας: hellenic-college.gr)

Η Επανάσταση ξεσπά

Στις 21 Φεβρουαρίου 1821, ο Δημήτριος Αργυρόπουλος μαζί με τους Δημήτριο Αρβανιτάκη και Βασίλειο Καραβιά, κήρυξαν την επανάσταση στο Γαλάτσι. Την επόμενη ημέρα, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, διέβη με τα στρατεύματα του τον ποταμό Προύθο και κήρυξε την έναρξη της Επανάστασης.

Στις 24 Φεβρουαρίου 1821, εισήλθε στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας για να εκδώσει και να διαδώσει την προκήρυξη, το μανιφέστο του Αγώνα με τίτλο «Μάχου υπέρ Πίστεως και Ελπίδος». Στόχος του μανιφέστου ήταν η ανύψωση του ηθικού των Ελλήνων επαναστατών και η κινητοποίηση των βασιλείων και ηγεμόνων της Ευρώπης κατά του Οθωμανού τυράννου. Παρακάτω ακολουθούν αποσπάσματα της προκήρυξης.

Ένα απόσπασμα της προκήρυξης έχει ως ακολούθως:

«Η ώρα ήλθεν, ω Άνδρες Έλληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι’ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν.
Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι, οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος, οπλοφορούντες μας περιμένωσιν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! Η Πατρίς μας προσκαλεί! […]
Κινηθήτε, ω φίλοι, και θέλετε ιδή μίαν Κραταιάν δύναμιν να υπερασπισθή τα δίκαιά μας! Θέλετε ιδή και εξ αυτών των εχθρών μας πολλούς, οίτινες, παρακινούμενοι από την δικαίαν μας αιτίαν, να στρέψωσι τα Νώτα προς τον εχθρόν και να ενωθώσι με ημάς· […]
Ας καλέσωμεν λοιπόν εκ νέου, ω Ανδρείοι και μεγαλόψυχοι Έλληνες, την ελευθερίαν εις την κλασικήν γην της Ελλάδος! Ας συγκροτήσωμεν μάχην μεταξύ του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών! Ας πολεμήσωμεν εις τους τάφους των Πατέρων μας, οι οποίοι, διά να μάς αφήσωσιν ελευθέρους, επολέμησαν και απέθανον εκεί! […]
Εις τα όπλα λοιπόν φίλοι η Πατρίς Μας Προσκαλεί!

Αλέξανδρος Υψηλάντης

Την 24ην Φεβρεαρίου 1821 Εις το γενικόν στρατόπεδον του Ιασίου».

(Η Προκήρυξη του Αλεξάνδρου Υψηλάντη, με την οποία κήρυξε την Επανάσταση στη Μολδοβλαχία).

Η αποτυχία της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία

Η Επανάσταση στη Μολδοβλαχία θα διαρκούσε από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο του 1821, συνυπάρχοντας παράλληλα με την Επανάσταση στον ελληνικό κορμό της νότιας Βαλκανικής. Αρχικά οι επαναστάτες σημείωναν στρατιωτικές επιχειρήσεις όπως η κατάληψη του Βουκουρεστίου (17 Μαρτίου 1821) και η μάχη στο Γαλάτσι. Οι δυνάμεις του Υψηλάντη απλώνονταν στο σημερινό χώρο της σημερινής Μολδαβίας και της Ρουμανίας.

Όμως στο διπλωματικό κομμάτι η Επανάσταση θα αποτύγχανε παταγωδώς.

Ο τσάρος Αλέξανδρος Α’ της Ρωσίας όχι μόνο δεν την στήριξε, αλλά την αποκήρυξε, υπό την πίεση της Ιεράς Συμμαχίας. Η Ιερά Συμμαχία των μοναρχιών της Ευρώπης, επιθυμούσε τη διατήρηση του status quo που ίσχυε μετά τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Επομένως όλες οι μοναρχίες της Ευρώπης, καταδίκασαν την Επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Επίσης, ο τσάρος καθαίρεσε τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στο βαθμό του στρατιώτη.

Η Επανάσταση αποκηρύχθηκε ακόμα και από τον πνευματικό ηγέτη των Ελλήνων Ορθοδόξων. Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’, υπό την πίεση και τον φόβο της Υψηλής Πύλης, αφόρισε την Επανάσταση και όλα της τα πρόσωπα.

Η συντριβή των επαναστατών

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι επαναστάτες της Βλαχίας, έμειναν μοναχοί και διπλωματικά και στρατιωτικά. Στο μεταξύ κάποιοι οπλαρχηγοί και μέλη της Εταιρείας άλλαξαν γραμμή πλεύσης κατά την διάρκεια της Επανάστασης και ήρθαν σε επαφές με την Οθωμανική πλευρά.

Ένας από αυτούς, ο Θεόδωρος Βλαδιμηρέσκου κατηγορήθηκε για αυτό και εκτελέστηκε από την Εταιρεία. Παράλληλα, και με τη συγκατάθεση του τσάρου, εισήλθαν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες επίλεκτες τουρκικές δυνάμεις για να καταστείλουν την Επανάσταση.

Οι περίπου 7.000 Έλληνες μαχητές ήταν πια μοναχοί έναντι υπεράριθμων εχθρών. Ο επίλογος γράφτηκε στις μάχες του Δραγατσανίου (19 Ιουνίου 1821), του Σκουλενίου (29 Ιουνίου 1821) και της Μονής Σέκου (Σεπτέμβριος 1821).

Ο Ιερός Λόχος και οι Έλληνες επαναστάτες σκοτώθηκαν σχεδόν όλοι. Σπουδαίοι οπλαρχηγοί όπως ο Γιωργάκης Ολύμπιος και ο Ιωάννης Φαρμάκης βρήκαν ηρωικό θάνατο μαχόμενοι μέχρι το τέλος. Κάποιοι κατάφεραν να διαφύγουν προς τον νότο για να συνεχίσουν στις επιχειρήσεις της Ελληνικής Επανάστασης.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διέφυγε καταρρακωμένος και απογοητευμένος στην Αυστρία όπου εκεί συνελήφθη και φυλακίστηκε από τον ραδιούργο καγκελάριο Κλέμενς Μέτερνιχ.

(Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης περνά τον Προύθο στις 6 το απόγευμα της 22ας Φεβρουαρίου του 1821. Έργο του Πέτερ φον Ες).

(Οι πιστές ενδυμασίες των Ιερολοχιτών και των Ουσάρων αντίστοιχα που τις φορούν Αναβιωτές της Παμμακεδονικής Ένωσης Μακεδονικού Αγώνα Ελλάδος-Αυστραλίας και που κατασκευάστηκαν από την Παμμακεδονική Ένωση Μακεδονικού Αγώνα Ελλάδος – Αυστραλίας).

(Αναβιωτής – Ουσάρος (ιππέας) της Παμμακεδονικής Ένωσης Μακεδονικού Αγώνα Ελλάδος – Αυστραλίας).

Οι λόγοι της αποτυχημένης Επανάστασης στη Μολδοβλαχία

Οι λόγοι της αποτυχίας της εξέγερσης θα μπορούσαν να συνοψιστούν στους εξής:

Στην πίεση των ευρωπαϊκών δυνάμεων, και ιδιαίτερα της Αυστρίας, επί της Ρωσίας. Οι ηγέτες και οι υπουργοί Εξωτερικών των Μεγάλων δυνάμεων είχαν συγκεντρωθεί, από τον Ιανουάριο του 1821, στο Λάιμπαχ (σημερινή Λιουμπλιάνα) της Δαλματίας στα πλαίσια του Συστήματος συνεδρίων (Congress System), που λειτούργησε μετά τη νίκη των αντι-ναπολεόντειων δυνάμεων, το 1815, γνωστό ως Συνέδριο του Λάιμπαχ.
Στη μη πραγματοποίηση (ως συνέπεια των ανωτέρω) της προσδοκίας των επαναστατών για ρωσική στρατιωτική βοήθεια. Αυτό είχε ως περαιτέρω συνέπεια, την πτώση του ηθικού στο επαναστατικό στρατόπεδο και την απόσυρση αριθμού ενόπλων από τις πολεμικές επιχειρήσεις.
Στον αφορισμό, στις 23 Μαρτίου 1821, του αρχηγού Αλέξανδρου Υψηλάντη, του ηγεμόνα της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσου και όλων όσων συμμετείχαν στην Επανάσταση.
Στην αποσκίρτηση του σημαντικού Ρουμάνου οπλαρχηγού, Θεόδωρου Βλαδιμηρέσκου, προσώπου με σημαντική επιρροή στον τοπικό πληθυσμό.