*Η Αγία Λαύρα έγινε το επίκεντρο των αγωνιστών το διάστημα από 13 έως 21 Μαρτίου 1821
*Ηγούμενος Μονής Αγίας Λαύρας π. Ευσέβιος:
«Η κήρυξη της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα στις 17 Μαρτίου 1821 είναι μια ιστορική πραγματικότητα αδιαμφισβήτητη».
Γράφει ο Θεόδωρος Λάμπρος
*ΒΑ Modern History (London Guildhall University)
*MA Mediterranean Studies (University Of London)
(Ιστορικός – Συγγραφέας – Τακτικό Μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Νοτιοδυτικής Ελλάδας – Αρχισυντάκτης στο ενημερωτικό πόρταλ skalistiri.news – Διαχειριστής του ιστορικού πόρταλ “Το skalistiri.news σκαλίζει το 1821” – Αναβιωτής του 1821 – Σεναριογράφος της μικρού μήκους δραματοποιημένης ταινίας – ντοκιμαντέρ «Γεωργάκης Ολύμπιος – Ο Δαυλός της Ελευθερίας»)
Στο σημερινό μας αφιέρωμα στο ενημερωτικό – ιστορικό μας πόρταλ skalistiri.news και στο μίνι ιστορικό μας πόρταλ “To skalistiri.news σκαλίζει το 1821” που εντάσσεται στην προσπάθειά μας για την Ανάδειξη της Ελληνικής Επανάστασης ενόψει και των 193 χρόνων από την κήρυξή της, θα ασχοληθούμε με τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας – ένα πολύ ευαίσθητο κεφάλαιο της Ελληνικής Επανάστασης αφού πολλά είναι τα κείμενα – άρθρα – μελέτες και οι απόψεις των ακαδημαϊκών – ιστορικών – ερευνητών και συγγραφέων για την ύψωση ή μη του λαβάρου της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα αλλά και η ημερομηνία στην οποία έλαβαν χώρα τα γεγονότα στη ιστορική Μονή.
Απαντήσεις για αυτό το μείζον ιστορικό θέμα μας δίνει ο ηγούμενος της Μονής Αγίας Λαύρας π. Ευσέβιος που ανέλυσε την θέση του στην ιστορική εκπομπή του open τv «Εγενετο Ελλάς» με τον Γιώργο Σαρρή – και τις τεκμηριωμένες απόψεις του φιλοξενούμε στο σημερινό μας αφιέρωμα.
Ηγούμενος Μονής Αγίας Λαύρας Ευσέβιος:
«Η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ξεκίνησε
από την Μονή της Αγίας Λαύρας στις 17 Μαρτίου»
Για τα γεγονότα της Αγίας Λαύρας τον Μάρτιο του 1821 μίλησε ο Ηγούμενος της Μονής π. Ευσέβιος που ανέφερε τα εξής:
«Η λέξη θρύλος παραπέμπει σε κάτι φανταστικό. Εδώ όμως μιλάμε για μια ιστορική πραγματικότητα η οποία είναι αδιαμφισβήτητη. Για να στηρίξουμε αυτή την άποψη χρησιμοποιούμε κυρίως ξένες πηγές. Έχουμε τα Οθωμανικά αρχεία της εποχής εκείνης τα οποία αναφέρονται στην απόφαση εκτελέσεως του Αγίου Γρηγορίου του Ε’ που εκτελέστηκε με απαγχονισμό στις 10 Απριλίου του 1821 στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η απόφαση εκτελέσεως αναφέρει ότι εκτελείται ο Πατριάρχης των Ρωμιών για το ιστορικό γεγονός που συνέβη στα Καλάβρυτα και συγκεκριμένα στη Μονή της Αγίας Λαύρας. Άρα δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση για το από που ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση.
Εκτός όμως από αυτή την πηγή έχουμε δημοσιεύσεις του ξένου τύπου της εποχής εκείνης οι οποίες τρεις μήνες μετά την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης στη Μονή της Αγίας Λαύρας στις 17 Μαρτίου του 1821, δημοσιεύουν στα φύλλα τους αυτό το ιστορικό γεγονός».
Στις 17 Μαρτίου η κήρυξη της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα
Συνεχίζοντας ο π. Ευσέβιος αναφέρθηκε στην κήρυξη της Επανάστασης που έλαβε χώρα στις 17 Μαρτίου 1821 τονίζοντας τα εξής:
Στην σύσκεψη της Βοστίτσας που πραγματοποιήθηκε κατά τα τέλη του Ιανουαρίου του 1821, αποφασίστηκε η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης να ξεκινήσει από την Μονή μας. Στο τραπέζι των συζητήσεων είχαν συζητηθεί κάποιες ημερομηνίες. Μεταξύ αυτών του Ευαγγελισμού, του Αγίου Γεωργίου και των Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης».
Τελικά τους πρόλαβαν τα γεγονότα της 16ης Μαρτίου του 1821 όπου οι Τούρκοι φοροεισπράκτορες που μετέβαιναν στην Τρίπολη δολοφονήθηκαν καθ’ οδόν και το γεγονός αυτό ήρθε στα αυτιά του Παλαιών Πατρών Γερμανού που συσκέπτονταν αλλεπάλληλα με τους οπλαρχηγούς των Καλαβρύτων στη Μονή της Αγίας Λαύρας και την επομένη ακριβώς ημέρα που ήταν η εορτή του Αγίου Αλεξίου – σημαντική εορτή για την περιοχή αφού ο Άγιος Αλέξιος είναι ο πολιούχος των Καλαβρύτων – αποφασίστηκε η έναρξη της Επανάστασης.
Επίσης η οχυρωματική θέση της Μονής προσέφερε την δυνατότητα στους οπλαρχηγούς και στον Παλαιών Πατρών Γερμανό να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε Τουρκική επίθεση. Άλλωστε το κέντρο της Τουρκικής διοίκησης την εποχή εκείνη ήταν μακριά από την Αγία Λαύρα – ήταν στην Τρίπολη, επομένως η απόσταση ήταν πολύ μεγάλη και μέχρι να γνωστοποιηθεί το γεγονός θα περνούσαν αρκετές μέρες για να έρθουν Τουρκικά στρατεύματα στην περιοχή.
Επίσης θα πρέπει να αναφέρω ότι η επαρχία των Καλαβρύτων κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ήταν η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή του Μοριά. Ο τουρκικός πληθυσμός της επαρχίας Καλαβρύτων ήταν συγκεντρωμένος στο κέντρο της διοίκησης που ήταν τα Καλάβρυτα. Περίπου 200 τουρκικές οικογένειες. Στην συντριπτική όμως πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν Έλληνες.
Άρα υπήρχαν πολλοί άνδρες οπλαρχηγοί που θα πολεμούσαν σε μια τέτοια επίθεση των τουρκικών στρατευμάτων από την Τρίπολη».
(Το χρυσοκέντητο Λάβαρο της Αγίας Λαύρας).
Η Πολιορκία των Καλαβρύτων
Έλληνες αγωνιστές υπό τον Σωτήρη Χαραλάμπη και τους Πετμεζαίους πολιορκούν τους Πύργους των Καλαβρύτων, που παραδίδονται έπειτα από λίγες μέρες (21 Μαρτίου). Αυτή η ενέργεια αποτελεί την πρώτη επαναστατική πράξη στη νότια Ελλάδα.
Η πρώτη οργανωμένη τουφεκιά της Ελληνικής Επανάστασης έπεσε στις 21 Μαρτίου 1821 στα Καλάβρυτα, όταν ένοπλοι αγωνιστές, με επικεφαλής τους τοπικούς οπλαρχηγούς πολιόρκησαν τους Τούρκους, που είχαν καταφύγει σε τρεις οχυρούς πύργους.
Από τις αρχές Φεβρουαρίου, μετά τη διάσκεψη της Βοστίτσας (26 – 29 Ιανουαρίου), άρχισαν να πυκνώνουν οι φήμες για επικείμενη εξέγερση των ραγιάδων στην Πελοπόννησο.
Ο Άγγλος πρόξενος στην Πάτρα Γκριν συμβούλευσε τους Τούρκους να λάβουν τα μέτρα τους, ενώ δεν έλειψαν και Έλληνες με μειωμένη εθνική συνείδηση, όπως ο κοτζάμπασης της Τριπολιτσάς Σωτηράκης Κουγιάς και ο δραγουμάνος του Πασά, Σταυράκης Ιακωβίκης, που πρόδωσαν την υπόθεση, δίνοντας πληροφορίες στους κατακτητές.
Η οθωμανική διοίκηση, θορυβημένη και από μεμονωμένες επιθέσεις κατά υπαλλήλων της, αποφάσισε να καλέσει στην Τριπολιτσά τους πρόκριτους της Πελοποννήσου με το πρόσχημα έκτακτης σύσκεψης.
Στην πραγματικότητα, όμως, οι Τούρκοι σκόπευαν να τους κρατήσουν ως ομήρους για να αποτρέψουν κάθε διάθεση των Ελλήνων για εξέγερση.
Πολλοί από τους πρόκριτους δεν ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση, γνωρίζοντας την τύχη που τους περίμενε.
Η Αγία Λαύρα το επίκεντρο
των πολεμικών επιχειρήσεων
Έτσι, στις 10 ή στις 13 Μαρτίου, επιφανείς Αχαιοί κατέφθασαν στη μονή της Αγίας Λαύρας για να αποφασίσουν περί του πρακτέου.
Στη συγκέντρωση συμμετείχαν οι επίσκοποι Παλαιών Πατρών Γερμανός (φωτό) και Κερνίκης Προκόπιος και οι πρόκριτοι Ασημάκης Ζαΐμης, Ασημάκης Φωτήλας (φωτό), Σωτήρης Θεοχαρόπουλος, Σωτήρης Χαραλάμπης, Παναγιωτάκης Φωτήλας, Ανδρέας Ζαΐμης (φωτό) και Ανδρέας Λόντος.
Αφού αντηλλάγησαν απόψεις και κάμφθηκαν οι αμφιβολίες κυρίως του Ζαΐμη και του Παλαιών Πατρών Γερμανού, αποφασίσθηκε ότι η επανάσταση έπρεπε να ξεκινήσει αμέσως, καθώς δεν υπήρχε καιρός για χάσιμο.
Στη συνέχεια, οι παριστάμενοι αναχώρησαν για τις περιοχές τους, προκειμένου να στρατολογήσουν άνδρες και να περιμένουν την έναρξη του αγώνα.
Η επίθεση στον Ιμπραήμ Αρναούτογλου
Τις εξελίξεις επιτάχυνε το περιστατικό της 18ης Μαρτίου (ή 20ης Μαρτίου), όταν άνθρωποι του βοεβόδα των Καλαβρύτων, Ιμπραήμ Αρναούτογλου, χτυπήθηκαν από τους Πετμεζαίους καθ’ οδόν προς την Τριπολιτσά. Ο Αρναούτογλου, όταν πληροφορήθηκε το γεγονός, διέταξε τους Τούρκους της περιοχής να κλεισθούν σε τρεις οχυρούς πύργους των Καλαβρύτων και να αμυνθούν, ελπίζοντας σε βοήθεια από την οθωμανική διοίκηση της Τριπολιτσάς.
Στις 21 Μαρτίου 1821, 600 έλληνες επαναστάτες, με επικεφαλής τους Σωτήρη Χαραλάμπη, Ασημάκη Φωτήλα, Σωτήρη Θεοχαρόπουλο, Νικόλαο Σολιώτη, Ιωάννη Παπαδόπουλο, Βασίλειο και Νικόλαο Πετμεζά, συγκεντρώθηκαν στη μονή της Αγίας Λαύρας.
Αφού παρακολούθησαν τη Θεία Λειτουργία, σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς, πήραν μαζί τους για σημαία το λάβαρο της μονής με τη χρυσοκέντητη παράσταση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου κι ένα παλιό κανόνι. Την ίδια ημέρα ξεκίνησαν την πολιορκία των τριών οχυρών πύργων στα Καλάβρυτα και ύστερα από μάχες που κράτησαν πέντε ημέρες εξανάγκασαν τους πολιορκημένους να παραδοθούν. Οι απώλειες των Ελλήνων ήταν 2 νεκροί και 3 τραυματίες, μεταξύ αυτών και ο Νικόλαος Σολιώτης. Αδιευκρίνιστες ήταν οι απώλειες για τους πολιορκούμενους Τούρκους, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν άμαχοι. Πολλοί από αυτούς κατεσφάγησαν, αν και είχαν παραδοθεί.
Οι επαναστάτες πήραν ως λάφυρα πάνω από 100 όπλα, με τα οποία εξόπλισαν άλλους αγωνιστές.
(Η πολιορκία και η παράδοση των Καλαβρύτων θεωρείται ως η πρώτη σοβαρή πολεμική επιχείρηση της Ελληνικής Επανάστασης).
