Γράφει ο Θεόδωρος Λάμπρος
*ΒΑ Modern History (London Guildhall University)
*MA Mediterranean Studies (University Of London)
(Ιστορικός – Συγγραφέας – Τακτικό Μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Νοτιοδυτικής Ελλάδας – Αρχισυντάκτης στο ενημερωτικό πόρταλ skalistiri.news – Διαχειριστής του ιστορικού πόρταλ “Το skalistiri.news σκαλίζει το 1821” – Αναβιωτής του 1821 – Σεναριογράφος της μικρού μήκους δραματοποιημένης ταινίας – ντοκιμαντέρ «Γεωργάκης Ολύμπιος – Ο Δαυλός της Ελευθερίας»)
Πέρασαν 57 χρόνια από την ημέρα που ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος και οι συνεργάτες του πραγματοποίησαν το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 και εγκαθίδρυσαν δικτατορικό καθεστώς που είχε διάρκεια επτά συνεχή χρόνια (1967 – 1974)
Η πορεία προς τη χούντα
Παρά τον εκλογικό θρίαμβο του 53% που πέτυχε ο Γέρος της Δημοκρατίας Γεώργιος Παπανδρέου στις εκλογές του 1964, η Ένωση Κέντρου δεν μπόρεσε να κυβερνήσει για παραπάνω από ενάμισι χρόνο. Ο κυριότερος λόγος ήταν η παρουσία του νεαρού βασιλιά Κωνσταντίνου που προκλητικά απέπεμψε τον εκλεγμένο Πρωθυπουργό και άρχισε μια σειρά από απροκάλυπτες παρεμβάσεις στην πολιτική ζωή του τόπου.
Βέβαια για την πτώση της κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου έπαιξαν ρόλο και άλλοι παράγοντες όπως ορισμένα μέλη της ίδιας παράταξης, τα οποία στελέχωσαν μια σειρά ασταθών ουσιαστικά κυβερνήσεων στο διάστημα από τον Ιούλιο του 1965 έως και τον Απρίλιο του 1967 που εκδηλώθηκε το στρατιωτικό πραξικόπημα του Συνταγματάρχη Παπαδόπουλου. Οι αποτυχημένες απόπειρες συνεννόησης μεταξύ των επιφανών στελεχών της ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση) και της Ε.Κ (Ένωση Κέντρου) να ξεπεραστεί το πολιτικό αδιέξοδο και η συνεχιζόμενη κρίση με την διενέργεια εκλογών που θα διεξήγαγε υπηρεσιακή κυβέρνηση, ανακόπηκε απότομα και βίαια με την εκδήλωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος την 21η Απριλίου 1967.
Το Πραξικόπημα του 1967
Το απόγευμα της 20ης Απριλίου 1967 στο σπίτι του Συνταγματάρχη Μπαλόπουλου, 14 Συνταγματάρχες και Αντισυνταγματάρχες, καθώς και ο Ταξίαρχος Τεθωρακισμένων Στυλιανός Παττακός, είχαν μυστική συνάντηση στην οποία αποφασίστηκε η άμεση πραγματοποίηση του, από πολύ καιρό προγραμματιζόμενου, στρατιωτικού πραξικοπήματος, ενώ προσδιόρισαν ως χρονικό σημείο των ενεργειών τους τις μεταμεσονύχτιες και πρώτες πρωινές ώρες της 21ης Απριλίου. Πραγματικά, το πρωινό της 21ης Απριλίου τεθωρακισμένα άρματα κατέλαβαν νευραλγικά σημεία της χώρας όπως το Πεντάγωνο, τη Βουλή, αεροδρόμια, τηλεπικοινωνίες, λιμάνια. Παράλληλα συνελήφθησαν πολλοί «φακελωμένοι» αριστεροί, όπως και οι πιο σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες ολόκληρου του φάσματος του αστικού πολιτικού κόσμου.
Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος δέχθηκε να ορκίσει την «επαναστατική» κυβέρνηση με Πρωθυπουργό τον εισαγγελέα Αρείου Πάγου Κ. Κόλλια, αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και Υπουργό Εθνικής Άμυνας τον στρατηγό Σπαντιδάκη, Υπουργό Προεδρίας τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, Υπουργό Εσωτερικών τον Στυλιανό Παττακό και Υπουργό Συντονισμού τον Ν. Μακαρέζο. Η Ελλάδα έμπαινε σε μια επώδυνη πολιτική περιπέτεια, στην πιο μακρόχρονη δικτατορία της σύγχρονης ιστορίας της.
Μετά το αποτυχημένο αντικίνημα εναντίον των δικτατόρων του 1967, ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος καταφεύγει στην Ρώμη μαζί με την οικογένειά του. Την ίδια ώρα ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Παπαδόπουλος ξεχώρισε ως ο ισχυρότερος άνδρας του καθεστώτος. Η ικανότητά του να λειτουργεί εξισορροπητικά στις συνεχείς αντιθέσεις των δικτατόρων, του εξασφάλισε την πρωτοκαθεδρία μέχρι την ανατροπή του από τον Ταξίαρχο Ιωαννίδη, το φθινόπωρο του 1973.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποίησε το χουντικό καθεστώς ως προς την άσκηση εξουσίας περιελάμβαναν εκτοπίσεις αντιφρονούντων και κυρίως Αριστερών στα ξερονήσια, απαγόρευση συναθροίσεων άνω των 5 ατόμων και λογοκρισία του Τύπου από απαίδευτους ένστολους λογοκριτές.
(Οι τρεις Συνταγματάρχες που σημάδεψαν την επταετία 1967 – 1974. (Στυλιανός Παττακός, Γεώργιος Παπαδόπουλος και Νικόλαος Μακαρέζος).
Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου
και της Κύπρου
Τα έτη 1973 – 74 είναι σημαδιακά για την Ελλάδα, αφού τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και της Κύπρου σηματοδοτούν την αρχή του τέλους για την δικτατορία του Συνταγματάρχη Παπαδόπουλου και των συνεργατών του.
Στις 22 Φεβρουαρίου 1973 πραγματοποιήθηκε η κατάληψη από 1.000 περίπου φοιτητές της Νομικής σχολής Αθηνών ενώ τον Μάιο του 1973 ακολούθησε η εκδήλωση του αντιδικτατορικού κινήματος του Ναυτικού. Από τις 8 Οκτωβρίου του 1973 ο Πρωθυπουργός του καθεστώτος είναι ο Σπύρος Μαρκεζίνης αφού ο Παπαδόπουλος κρατά για τον ευατό του το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Στις 17 Νοεμβρίου 1973 έχουμε την ηρωική εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου με πολλά θύματα και τραυματισμούς. Η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει για το δικτατορικό καθεστώς.
Στη συνέχεια, έχουμε τα γεγονότα της Κύπρου που ολοκλήρωσε την «καθίζηση» της δικτατορικής επταετίας.
Ο Διοικητής της ΕΣΑ Ταξίαρχος Ιωαννίδης οργάνωσε με πραξικοπηματικό τρόπο την ανατροπή του Προέδρου της Δημοκρατίας της Κύπρου, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, επιθυμώντας με αυτόν τον τρόπο την προσάρτηση ολόκληρης της Κύπρου στην Ελλάδα.
Το αποτέλεσμα ήταν η Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 με μεγάλο αριθμό θυμάτων, αγνοουμένων, προσφύγων και τεράστιες υλικές καταστροφές.
Το φιάσκο της Κύπρου οδήγησε τους πραξικοπηματίες να καλέσουν τους παλιούς πολιτικούς να αναλάβουν ξανά κυβερνητικές ευθύνες.
Έτσι την νύχτα της 23ης προς 24 Ιουλίου 1974 ο στρατηγός Γκιζίκης όρκισε Πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, που κλήθηκε από το Παρίσι.
Το γεγονός αυτό σηματοδότησε το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας.
Το νέο Σύνταγμα που ψηφίστηκε ανακήρυσσε την χώρα Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία και όρισε ότι θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας.
