Επιμέλεια:
Θεόδωρος Λάμπρος
Πάνω από το χωριό Μίνθη του Δήμου Ζαχάρως – Φιγαλείας στην βορειοανατολική πλευρά του ομώνυμου βουνού βρίσκεται ένα μικρό και ερειπωμένο κάστρο. Παρά το μικρό του μέγεθος και την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα, πρόκειται για ένα από τα ποιο ξακουστά κάστρα του Μοριά. Είναι το κάστρο του Αράκλοβου ή κάστρο του Βουτσαρά.
Μέχρι πρότινος δεν ήταν βέβαιο που ακριβώς βρισκόταν το ονομαστό κάστρο του Αράκλοβου. Σήμερα θεωρείται βέβαιο ότι ήταν στη θέση αυτή επάνω στο βουνό Χρυσούλι, σε υψόμετρο 980 μέτρα. Το κάστρο του Αρακλόβου εξουσίαζε ένα στενό πέρασμα, μια μεγάλη κλεισούρα ανάμεσα στα όρη Λύκαιο και Μίνθη. Από αυτό τον δρόγγο περνούσε ο δρόμος που συνέδεε το λιμάνι της Γλαρέντζας (Κυλλήνης) με τα κάστρα της Μεσσηνίας.Το κάστρο του Αρακλόβου παρουσιάζεται στις πηγές με διάφορες ονομασίες: Ερεόκλοβο, Ορεόκλοβο, Αρβανόκαστρο κ.α. Επίσης αναφέρεται και σαν κάστρο του Βουτσαρά από το όνομα του τελευταίου Βυζαντινού διοικητή.
Ήταν ένα από τα δέκα κάστρα στο Μωριά που ακόμα τα κατείχαν οι βυζαντινοί και δεν είχαν εγκαταλειφθεί, όταν επέλασαν οι Φράγκοι μετά την Δ’ Σταυροφορία (1204) με επικεφαλής τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη και τον συμπολεμιστή του Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουίνο. Σύμφωνα με το ελληνικό ‘Χρονικό του Μωρέως’ , αν και δεν ήταν τόσο μεγάλο, το έκανε ισχυρό η ανδρεία των υπερασπιστών του με επικεφαλής τον Δοξαπατρή Βουτσαρά. Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι η Μαρία, κόρη του Δοξαπατρή, προκειμένου να μη πέσει ζωντανή στα χέρια των Φράγκων, αυτοκτόνησε πέφτοντας από τα τείχη του κάστρου.
Ο Θρυλικός Δοξαπατρής Βουτσαράς
Ο Δοξαπατρής Βουτσαράς (ή Βουτζαράς) υπήρξε θρυλικός Έλληνας άρχοντας και πολεμιστής της Πελοποννήσου του 13ου αιώνα. Η μεσαιωνική οικογένεια των Βουτσαράδων ήταν λακωνικής καταγωγής. Ο Δοξαπατρής Βουτσαράς έζησε την εποχή της Δ’ Σταυροφορίας και αμύνθηκε ηρωικά απέναντι στους Φράγκους ως υπερασπιστής και φρούραρχος του μεσαιωνικού κάστρου του Αράκλοβου. Όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν την Κορώνη, ο Γουλιέλμος ο Β’ Βιλλεαρδουϊνος, κατόπιν υποδείξεως του Γοδεφρείδου ντε Μπριγιέρ (μισίρ Ντζεφρές του Χρονικού) πρότεινε να καταλάβουν το Αράκλοβο, που υπεράσπιζε το δρόγγο των Σκορτών, περιοχή στα όρια της σημερινής επαρχίας Γορτυνίας. Εκεί αμύνθηκε σθεναρά ο Δοξαπατρής που κατείχε την Αρκαδική κοιλάδα του Αλφειού. Η θέση του ήταν πιθανότατα οχυρό προπύργιο της Αρκαδίας και την Ηλείας, αν και αναφέρεται ότι συνολικά 24 διαφορετικές τοποθεσίες από την Γορτυνία μέχρι τον Πάρνωνα διεκδικούν την ταύτισή τους με το συγκεκριμένο μεσαιωνικό οχυρό του Αρακλόβου. Το όνομα του Δοξαπατρή μνημονεύεται στο Χρονικόν του Μορέως. Δεν είναι γνωστές οι λεπτομέρειες της άμυνάς του, είναι όμως γνωστό ότι ο Δοξαπατρής αμύνθηκε γενναία και σταμάτησε την ορμή των πανίσχυρων Φράγκων, έστω και για λίγο. Κατά μία εκδοχή ο Δοξαπατρής πέθανε το 1207, ενώ το κάστρο έπεσε στα χέρια των Φράγκων οριστικά κατόπιν τεχνάσματος εις βάρος του επόμενου φρούραρχου, Φιλόκαλου.
Kατά την παράδοση ο Δοξαπατρής προκαλούσε τον τρόμο στους εχθρούς του με το ασήκωτο ρόπαλο (κεφαλοθραύστη) που χρησιμοποιούσε όταν πολεμούσε έφιππος, ενώ σύμφωνα με την Αραγωνική έκδοση του Χρονικού του Μορέως η πανοπλία του ζύγιζε 150 λίτρες. Λέγεται ότι η νεοελληνική λαϊκή έκφραση «την έφαγε στο δοξαπατρί», με την οποία περιγράφονται τα κατακούτελα κτυπήματα, αποδίδεται στη μνήμη του Δοξαπατρή Βουτσαρά και του τρόπου που πολεμούσε. Η ιστορία του και η ηρωική του αντίσταση απέναντι στους Φράγκους ενέπνευσε νεώτερους ανθρώπους των τεχνών, όπως τον Φώτη Κόντογλου που δημιούργησε την τοιχογραφία “Ο Δοξαπατρής αγωνίζεται εις το Αράκλοβο” που βρίσκεται στο Δημαρχείο Αθηνών και τον Δημήτριο Βερναρδάκη που έγραψε το θεατρικό έργο «Μαρία Δοξαπατρή. Δράμα εις πράξεις πέντε». Η υπόθεση αναφέρεται στην ιστορία της Μαρίας Δοξαπατρή, κόρης του Δοξαπατρή Βουτσαρά που γκρεμίστηκε από το κάστρο για να μην πέσει στα χέρια των Φράγκων.
Σήμερα διακρίνεται μόνο το σωζόμενο τείχος της βάσεώς του. Εξω απ΄το κάστρο στη ΝΑ πλευρά υπάρχει εκτεταμένος ερειπιώνας που αποτελούσε σύμφωνα με τη μαρτυρία του Χρονικού το μπούρκο (εξώχωρο) οι κάτοικοι του οποίου εκμεταλλεύονταν την ασφάλεια που πρόσφερε η οχύρωση του κάστρου. Στη σχεδόν επίπεδη κορυφή του κάστρου σώζονται ακόμη τα λείψανα δύο ομβροδεξαμενών, η μία απ’ αυτές διατηρείται ακόμη και σήμερα σε καλή κατάσταση. Η δεξαμενή αυτή έχει ύψος 2 μέτρα, πλάτος 3,40 και μήκος 8 μέτρα και σε μεγάλο μέρος της επιφάνειάς της διατηρεί το επίχρισμα από κορασάνι. Εκτός απ’ τα τείχη και τις ομβροδεξαμενές, έξω από το κάστρο υπάρχουν τα χαλάσματα τεσσάρων εκκλησιών.
