Γράφει ο Θοδωρής Λάμπρος
Αρχισυντάκτης στο skalistiri.news – Ιστορικός
και μέλος του Συνδέσμου Ιστορικών Συγγραφέων
Ένα σπάνιο ιστορικό και θρησκευτικό μνημείο του τόπου μας αποτελεί η Επισκοπή Ωλένης.
Το κτήριο της Επισκοπής χρονολογείται περίπου από τον 10 με 12ο αιώνα μ.Χ. Το κτήριο καταστράφηκε κατά την διάρκεια των επόμενων αιώνων που ακολούθησαν. Στο κεντρικό κλίτος του τρισυπόστατου ναού χτίστηκε ο κεντρικός ναός που χρονολογείται από το 1700. Η δε Αγία τράπεζα του ναού είναι από την περίοδο των Βυζαντινών χρόνων και διατηρείται μέχρι σήμερα. Η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων πραγματοποίησε ανασκαφές πριν χρόνια, βρέθηκαν κάποια ευρήματα και στο Μοναστήρι της Παναγίας στην Σκαφιδιά υπάρχει η ράβδος και η στολή του αειμνήστου Επισκόπου Ωλένης Φιλάρετου και Επισκόπων που προυπήρξαν του Φιλάρετου. Τελευταίος Επίσκοπος που ήταν και ο 7ος κατά σειρά υπήρξε ο Φιλάρετος που μαρτύρησε στα μπουντρούμια της Τριπολιτσάς και πέθανε πριν πέσει η πόλη στις 13 Σεπτεμβρίου 1821. Η δε Επισκοπή Ωλένης σταμάτησε να υφίσταται το 1821. Εις μνήμη του Φιλάρετου κάθε χρόνο την ίδια μέρα πραγματοποιείται επιμνημόσυνη δέηση χοροστατούντος του Μητροπολίτη κ.κ. Γερμανού.
Λίγα λόγια για την Ώλενα και την Επισκοπή Ωλένης
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές κοντά στη έδρα του πρώην Δήμου Ωλένης το Καράτουλα και στο χωριό Ώλενα βρισκόταν η Μεσαιωνική πόλη Ώλενα. Σ’ ένα βουνό με 300 περίπου μέτρα υψόμετρο δηλαδή στο νοτιότερο και ψηλότερο σημείο του οροπεδίου, σώζεται το παλαιό μέρος του ναού της Επισκοπής που ανήκε στο Ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Είναι εμφανή τα ίχνη της βυζαντινής τεχνοτροπίας καθώς και οι επισκευές της φραγκικής περιόδου. Σώζεται το μεσαίο διαμέρισμα του. Κάτω από το Άγιο Βήμα ανασκάφτηκαν τάφοι που προφανώς άνηκαν σε Αρχιερείς.
Τα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας η Ώλενα ήταν σε πληθυσμό η δεύτερη πόλη στην περιοχή μετά την Ανδραβίδα και προϋπήρξε της επιδρομής των Λατίνων. Δεν φαίνεται όμως να υπήρχε στην αρχαιότητα. Η πόλη Ώλενος που βρισκόταν στην Κ. Αχαία δεν έχει καμιά σχέση με τη μεσαιωνική Ώλενα που βρίσκεται στην περιοχή του Πύργου. Η Ώλενα από τον ένατο αιώνα χρημάτισε ως έδρα του επισκόπου της ΄Ηλιδας. Στον πρώτο χρόνο της Φραγκοκρατίας με απόφαση του πρίγκιπα Γοδοφρείδου Α’ η έδρα της επισκοπής αυτής μεταφέρθηκε στην πρωτεύουσα Ανδραβίδα. Μετά την κατάλυση της Φραγκοκρατίας που κράτησε για την Ηλεία 223 χρόνια, η Ώλενα ξαναβρήκε την παλιά της αίγλη, αφού ξανάγινε έδρα του ορθοδόξου επισκόπου σ’ όλη την περίοδο της τουρκοκρατίας.
Τα προεπαναστατικά χρόνια η έδρα της επισκοπής Ωλένης βρισκόταν στον Πύργο. Τελευταίος δε επίσκοπος στην ιστορία της Επισκοπής Ωλένης υπήρξε ο Φιλάρετος (φωτό) – (1802-1821)ο οποίος κατέχει την πρώτη θέση από όλους τους επισκόπους στην τοπική παράδοση. Με τον μαρτυρικό του θάνατο το Σεπτέμβριο του 1821 από τους Τούρκους στις φυλακές της Τριπόλεως, τελείωσε και η μακραίωνη πορεία της ιστορικής Επισκοπής Ωλένης. Η επισκοπή έμεινε για λίγα χρόνια ακέφαλη, μέχρι να οριστεί ο διάδοχος του Φιλάρετου, ως τοποτηρητής, ο πρώην Λαρίσης Κύριλλος Βογάσαρης. Στη συνέχεια ακολούθησε ο Δαμαλών Ιωνάς. Τελικά με Βασιλικό διάταγμα η Επισκοπή Ωλένης συγχωνεύθηκε με την Μητρόπολη Πατρών και την Μητρόπολη Ηλείας.
Το έτος 1899, η επισκοπή Ηλείας διαχωρίζεται, ενώ το 1922 παίρνει την τελική της μορφή ως Ιερά Μητρόπολη Ηλείας και Ωλένης με έδρα τον Πύργο.
(Μέρος του παλιού ναού πάνω στον οποίον χτίστηκε ο νέος που χρονολογείται από το 1700 περίπου μ.Χ.)
(Η καμπάνα – κειμήλιο της Επισκοπής που χρονολογείται από το 1861)
(Το εσωτερικό του ιερού ναού της Επισκοπής)
ΠΗΓΕΣ:
1)Ιερά Μητρόπολη Ηλείας
2)Δήμος Ωλένης (Ιστορία, Γεωγραφία, Διοίκηση, Οικονομία)
