Γράφει ο Θοδωρής Λάμπρος
(Ιστορικός – Διαχειριστής του ιστορικού πόρταλ “Το skalistiri.news σκαλίζει το 1821
Αρχισυντάκτης στην ηλεκτρονική εφημερίδα skalistiri.news και Πρόεδρος
του Συλλόγου Φίλων Ιστορίας “Χαράλαμπος Βιλαέτης”
Ο νομός Ηλείας είναι ένας νομός με πλούσια ιστορία. Πολλοί υπήρξαν οι αγνοί αγωνιστές που πολέμησαν και θυσιάστηκαν για την ελευθερία του τόπου μας και πολλούς απ’ αυτούς είτε δεν τους γνωρίζουμε είτε γνωρίζουμε ελάχιστα για την ζωή και τη δράση τους.
Ένας απ’ αυτούς τους αγωνιστές υπήρξε και ο Πυργιώτης Χαράλαμπος Βιλαέτης που έδρασε την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Χαράλαμπος Βιλαέτης συνέβαλε αποφασιστικά στον ξεσηκωμό της Ηλείας κατά του Οθωμανικού ζυγού και έπεσε ηρωϊκά σαν άλλος Αθανάσιος Διάκος στην ιστορική μάχη που έγινε σαν σήμερα πριν 200 χρόνια στα Σμιλεϊκά Αμπέλια στην σημερινή περιοχή του δ.δ. Λαντζοϊου στις 10 Μαϊου 1821.
Η οικογένεια Βιλαέτη
Ηοικογένεια Βιλαέτη καταγόταν από τα Βελά Ιωαννίνων. Κατά τη μετοίκησή της γύρω στο 1650 από τον τόπο καταγωγής της στον Πύργο, έφερε μαζί της την τιμή του προστάτη και ευεργέτη της Αγίου Χαραλάμπους, καθώς και παλιά οικογενειακή εικόνα του. Οι Βιλαεταίοι, από τους πρώτους οικιστές του Πύργου μαζί με τους επίσης ηπειρωτικής καταγωγής Αχόλους, στους οποίους απαντάται ως βαπτιστικό το όνομα Χαράλαμπος, έκτισαν και το ιστορικό ναΰδριο προς τιμήν του Αγίου, εντός του οποίου εναπέθεσαν το οικογενειακό κειμήλιο της εικόνας του το 1687. Σε αυτό «μέχρις εσχάτων ηκκλησιάζοντο οι Βιλαεταίοι», όπως έγραφε ο αείμνηστος Γυμνασιάρχης Γεώργιος Παπανδρέου στο βιβλίο του «Η Ηλεία διά μέσου των αιώνων».
Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, η οικογένεια Βιλαέτη είχε στην κατοχή της τεράστιες εκτάσεις γης και είχε αναδειχθεί σε μια από τις σπουδαιότερες οικογένειες της περιοχής. Χαρακτηριστικό είναι πως κατά την προεπαναστατική περίοδο, τρία μέλη της οικογένειας είχαν εκλεγεί πρόκριτοι του Πύργου. Η δράση της οικογένειας Βιλαέτη κατά τη διάρκεια της Επανάστασης ήταν αρκετά σημαντική, ενώ αναμείχθηκε και στα πολιτικά ζητήματα. Ουσιαστικά η πολιτική της δράση τερματίζεται με το θάνατο του Λύσανδρου Βιλαέτη. Χαρακτηριστικό της ισχύος της οικογένειας είναι πως το 1848 υποκίνησε εξέγερση εναντίον του βασιλιά Όθωνα. Μέλη από την οικογένεια, τα οποία διακρίθηκαν ήταν οι Ιωάννης, Κωνσταντίνος, Νικόλαος, Λύσανδρος και ασφαλώς ο Χαράλαμπος Βιλαέτης!
Χαράλαμπος Βιλαέτης:
ο οπλαρχηγός του Πύργου
(Ο Πύργιος αγωνιστής Χαράλαμπος Βιλαέτης όπως τον αποτύπωσε ο Ηλείος Κώστας Πέππας).
Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα μέλη της οικογένειας Βιλαέτη. Γεννήθηκε το 1781 στον Πύργο και το 1806, καταδιωκόμενος από τους Τούρκους, κατέφυγε στην Αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο, όπου και υπηρέτησε στον αγγλικό στρατό με το βαθμό του λοχαγού στο πλευρό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, με τον οποίο δημιούργησε ισχυρή φιλία. Από όσα αναφέρονται σε βρετανικά έγγραφα της εποχής, ο Χαράλαμπος Βιλαέτης ήταν από τους ικανότερους αξιωματικούς και διακρίθηκε μάλιστα και στη μάχη της Λευκάδας το 1810. Εννέα χρόνια αργότερα, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και το 1821 αναγνωρίστηκε ως αρχηγός των Ελλήνων στην ευρύτερη περιοχή του Πύργου.
Η μάχη του Πύργου
Ο Χαράλαμπος Βιλαέτης ήταν εκείνος που σήκωσε τη σημαία της Επανάστασης στον Πύργο, έχοντας στο πλευρό του τους υπόλοιπους οπλαρχηγούς του Πύργου, το Λυκούργο Κρεσταινίτη, το Διονύσιο Διάκο, τον Αναγνώστη Παπασταθόπουλο και τους Πέτρο και Γεώργιο Μήτσου! Στις 3 Απριλίου του 1821 ο Πύργος έζησε μια από τις πιο ιστορικές μάχες του. Οι Λαλαίοι Τούρκοι – ο φόβος και ο τρόμος της περιοχής ετοιμάζονται να επιτεθούν στην πόλη του Πύργου. Εκεί όμως μίλησε η ψυχή του Πύργιου αγωνιστή Χαράλαμπου Βιλαέτη. Ο Βιλαέτης βρίσκονταν στην Σκαφιδιά μαζί με τον Γεώργιο Σισίνη όταν πληροφορήθηκε για την επίθεση των Λαλαίων Τούρκων στον Πύργο. Αμέσως έτρεξε με τις ολιγάριθμες δυνάμεις του στον Πύργο και άρχισε να οργανώνει την άμυνα της πόλης. Ο Βιλαέτης είχε μαζί με τις ολιγάριθμες δυνάμεις του και τον Αλέξη Μοσχούλα μαζί με 70 παλικάρια. Επίσης υπήρξαν 100 Ζακυνθινοί που έτρεξαν για να βοηθήσουν τον Βιλαέτη, οι γιοι του θρυλικού γέρου του Μοριά Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (Πάνος και Γιάννης) και οι αγωνιστές Γεώργιος Μήτσος και Αναστάσιος Μερκούρης. Οι Έλληνες αντιστάθηκαν με γενναιότητα για δυο μέρες απέναντι στους κατά πολύ περισσότερους Τούρκους όπου τους προξένησαν μεγάλες απώλειες. Παρόλα αυτά οι Λαλαίοι κατόρθωσαν και μπήκαν στην πόλη του Πύργου όπου και την πυρπόλησαν. Η μάχη όμως του Πύργου έδωσε θάρρος και δύναμη στους Ηλείους αγωνιστές που συνέχισαν τους αγώνες τους εναντίον των Οθωμανών. Στις 24 Απριλίου Οι Λαλαίοι επιχείρησαν να επιτεθούν στο χωριό της Αγουλινίτσας αλλά απέτυχαν ύστερα από την γενναιότητα που επέδειξαν οι κάτοικοι του χωριού.
Ο ηρωϊκός θάνατος στα Σμιλεϊκά Αμπέλια
Ο Χαράλαμπος Βιλαέτης, επινοεί τότε την ιδέα του αποκλεισμού των Τούρκων του Λάλα. Λίγες μέρες μετά, ο Βιλαέτης μαζί με άλλους οπλαρχηγούς και μερικούς συντρόφους του, οχυρώνεται στην θέση Σμιλεϊκά Αμπέλια. Στη μάχη που ακολούθησε τραυματίστηκε. Παρά τον τραυματισμό του, δεν δίστασε να ορμήσει σε έναν μπέη και να τον σκοτώσει. Ωστόσο, ένας υπηρέτης του μπέη, πυροβόλησε το Βιλαέτη πισώπλατα και τον τραυμάτισε θανάσιμα. Λέγεται πως οι Τούρκοι απέσπασαν το κεφάλι του ως λάφυρο. Ο Χαράλαμπος Βιλαέτης ήταν μόλις 40 χρονών. Θα επακολουθήσει η μάχη στο Πούσι τον Ιούνιο τον Ιούνιο του 1821 όπου οι Έλληνες πέτυχαν μια σπουδαία νίκη απέναντι στους Λαλαίους τούρκους που ανάγκασε τους τελευταίους να εγκαταλείψουν οριστικά το Λάλα και να φύγουν για την Πάτρα. Ο Χαράλαμπος Βιλαέτης μπορεί να έπεσε ηρωϊκά μαχόμενος στα Σμιλεϊκά Αμπέλια, ωστόσο υπήρξε ένας από τους μεγάλους αγωνιστές και πρωταγωνιστές για την κήρυξη της Επανάστασης στην Ηλεία.
