*«Η Ηλεία διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο
κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας
και του Βυζαντίου»
Ως μια περίοδο άκρως ενδιαφέρουσα και συναρπαστική η οποία αρχίζει να αναδεικνύεται και να προβάλλεται χαρακτήρισε αυτήν που αφορά την Φραγκοκρατία και το Βυζάντιο στην Ηλεία ο Ηλείος Ιστορικός – Συγγραφέας και Τακτικό μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Νοτιοδυτικής Ελλάδας Θεόδωρος Λάμπρος κατά την διάρκεια της τηλεοπτικής εκπομπής «Η Εκκλησία Κοντά μας» της Ιεράς Μητρόπολης Ηλείας.
Ο Θεόδωρος Λάμπρος μίλησε για την τέταρτη συγγραφική του προσπάθεια με τίτλο «Φράγκοι και Βυζαντινοί στην Ηλεία όπου αναφέρθηκε εκτενώς στο πέρασμα των Φράγκων και Βυζαντινών στην Ηλεία αλλά και γνωστές –άγνωστες πτυχές της πολυτάραχης όπως τόνισε περιόδου εκείνης.
Ο Ηλείος ιστορικός σημείωσε πως η Ηλεία διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην εν λόγω ιστορική περίοδο αφού έλαβαν χώρα σημαντικά γεγονότα με την Ηλεία να έχει πλήθος Φράγκικων αλλά και Βυζαντινών μνημείων που περιλαμβάνουν κάστρα, ιερούς ναούς αλλά και τοπωνύμια Φράγκικης και Βυζαντινής προέλευσης.
Ακολουθεί η πλήρης συνέντευξη που παραχώρησε ο Θεόδωρος Λάμπρος την τηλεοπτική εκπομπή της Ι.Μ. Ηλείας «Η Εκκλησία κοντά μας».
(Το βιβλίο «Φράγκοι και Βυζαντινοί στην Ηλεία» αποτελεί την τέταρτη συγγραφική προσπάθεια του Ηλείου Ιστορικού – Συγγραφέα Θεόδωρου Λάμπρου).
Ερ. Το βιβλίο σας «Φράγκοι και Βυζαντινοί» στην Ηλεία αποτελεί την τέταρτη Συγγραφική σας προσπάθεια. Πως αποφασίσατε να συγγράψετε το εν λόγω βιβλίο και να αναφερθείτε στην περίοδο της Φραγκοκρατίας – Βυζαντίου στην Ηλεία;
Απ. «Το βιβλίο «Φράγκοι και Βυζαντινοί στην Ηλεία» αποτελεί την τέταρτη συγγραφική μου προσπάθεια κατά την διάρκεια της θητείας μου ως Ειδικού Συνεργάτη του πρώην Δημάρχου Πύργου κ. Τάκη Αντωνακόπουλου. Είχαν προηγηθεί οι συγγραφικές μου προσπάθειες που αφορούσαν το μαθητικό τετράδιο – ημερολόγιο για τους μαθητές- μαθήτριες των Δημοτικών Σχολείων του Δήμου για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, κατόπιν το βιβλίο – λεύκωμα με τίτλο «Γεγονότα και άγνωστες πτυχές που σημάδεψαν την Ηλεία κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821», το μίνι δίγλωσσο βιβλίο «Από την Αρχαία Φειά στο Κατάκολο» και η τελευταία με θέμα «Φράγκοι και Βυζαντινοί στην Ηλεία».
Ήθελα να γράψω ένα βιβλίο για αυτή την άγνωστη κατά πολλούς αλλά συνάμα συναρπαστική περίοδο που άφησε το δικό της στίγμα στην Ηλεία αφού τα μνημεία που άφησαν οι Φράγκοι αλλά και οι Βυζαντινοί μετέπειτα είναι εκατοντάδες και παραμένουν αναλλοίωτα μέχρι σήμερα στο τόπο μας. Πιστεύω πως και αυτή η περίοδος θα πρέπει να αναδειχθεί και να προβληθεί στο τόπο μας».
Ερ. «Πως ξεκίνησε η Φράγκικη κατάκτηση της Πελοποννήσου.
Πείτε μας το χρονικό πλαίσιο».
Απ. «Από την εποχή του σχίσματος των Εκκλησιών (1054 μ.Χ) και την έναρξη των Σταυροφοριών η εχθρότητα της Δύσης απέναντι στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαρκών αυξανόταν.
Η Δ’ Σταυροφορία αποτέλεσε ουσιαστικά το πρόσχημα για την επίθεση κατά του Βυζαντίου. Η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Σταυροφόρων στις 13 Απριλίου 1204. Τρεις ολόκληρες μέρες η πόλη δοκιμαζόταν από σφαγές και λεηλασίες. Οι αμύθητοι θησαυροί της πλουσιότερης πρωτεύουσας του κόσμου συλήθηκαν και σε μεγάλο βαθμό καταστράφηκαν. Πρόδρομους τους Αντίχριστου χαρακτήρισε ο αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων και Βυζαντινός χρονικογράφος Νικήτας Χωνιάτης τους Λατίνους κατακτητές και τις βιαιότητες που προκάλεσαν στους κατοίκους της πόλης. Ακολούθησε ο κατακερματισμός των εδαφών και η διανομή τους μεταξύ των Σταυροφόρων.
Η Τέταρτη Σταυροφορία και η κατάκτηση της Βασιλεύουσας από τους Λατίνους τον Απρίλιο του 1204 υπήρξε καταλυτική για την κατάκτηση της Πελοποννήσου. Άνθρωποι από χώρες της Δυτικής Ευρώπης που ανήκαν σχεδόν σε κάθε κοινωνική τάξη, ξεκίνησαν με σκοπό να απελευθερώσουν τους Αγίους Τόπους. Πίσω όμως από τις πομπώδεις διακηρύξεις τους περί χριστιανικής πίστης και απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων από τους άπιστους Μουσουλμάνους, κρύβονταν άλλα συμφέροντα όπως η αδικία, το πλιάτσικο, το έγκλημα, οι μεγάλες περιουσίες».
*«Η Ηλεία διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο
στην εν λόγω ιστορική περίοδο»
Ερ. «Μιλήστε μας για την Φράγκικη κατάκτηση της Πελοποννήσου».
Απ. «Η κατάκτηση της Πελοποννήσου από μια μικρή ομάδα Φράγκων ιπποτών υπό την ηγεσία του Γουλιέλμου Σαμπλίτ από την Καμπανία και του Γοδεφρείδου Βιλλεαρδουϊνου άρχισε περί το 1205 και πραγματοποιήθηκε σχετικά εύκολα, καθώς δεν εμφανίζεται οργανωμένη άμυνα των Ελλήνων, εκτός από λίγες τοπικές αντιδράσεις, όπως αυτή του άρχοντα του Ναυπλίου, Άργους και Κορίνθου Λέοντα Σγουρού.
Η συγκεντρωτική στρατιωτική, οικονομική και διοικητική οργάνωση των εδαφών της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είχε από καιρό εξασθενήσει. Ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλερδουϊνός εγκαθίσταται στον κάμπο της Ήλιδας ή του Μορέα, όπως αναφέρεται από τον θείο και ομώνυμό του ιστορικό της Δ’ Σταυροφορίας, Βιλλεαρδουϊνο.
Με την συνθήκη της Σαπιέντζας το 1209 οι Βενετοί παραχώρησαν και επισήμως τα εδάφη της Πελοποννήσου εκτός από τα λιμάνια Μεθώνης και Κορώνης, ενώ ο Βιλλεαρδουϊνός προκειμένου να αναγνωρισθούν επίσημα τα κυριαρχικά του δικαιώματα, απεδέχθη την τυπική υποτέλειά του στο Δόγη της Βενετίας».
Ερ. «Μιλήστε μας για τον ερχομό των Φράγκων στη Πελοπόννησο και την αντιμετώπισή τους από τον ντόπιο πληθυσμό».
Απ. «Οι Λατίνοι τυχοδιώκτες δεν χάνουν καιρό. Η Ανδραβίδα ήταν μια αξιόλογη πόλη στον πλούσιο κάμπο της Ηλείας. Ξεκίνησαν λοιπόν με τους ιππότες και το λοιπό στράτευμα με σκοπό να την κατακτήσουν. Στον δρόμο οι χωρικοί τους υποδέχονταν με ευχαρίστηση.
Το φέρσιμο των ντόπιων όταν αντίκρυσαν τους Φράγκους ήταν αποκαρδιωτικό. Άρχοντες και λαός ξεσηκώθηκαν με τον Τίμιο Σταυρό και τις εικόνες των Αγίων, σαν να πήγαιναν σε λιτανεία, να προϋπαντήσουν τους Φράγκους ιππότες, να δηλώσουν πίστη και υποταγή στους αρχηγούς τους Καμπανίτη και Βιλλεαρδουϊνο, αφού υποδέχτηκαν τους όρους τους.
Και εδώ γεννάται εύκολα το ερώτημα γιατί ο ντόπιος πληθυσμός υποδέχτηκε τους Φράγκους ως Μεσσίες; Η απάντηση που μπορούμε να δώσουμε είναι λόγω της βαριάς φορολογίας που είχαν υποστεί όλα τα προηγούμενα χρόνια από τους ντόπιους άρχοντες, η βαριά φορολογία καθώς και η ανασφάλεια από τους πειρατές, που τους στερούσε την ησυχία, ενώ η αντοχή τους είχε εξαντληθεί πια».
* «Στην Ηλεία υπάρχει πλήθος Φράγκικων αλλά και Βυζαντινών μνημείων που περιλαμβάνουν κάστρα, ιερούς ναούς αλλά και τοπωνύμια Φράγκικης και Βυζαντινής προέλευσης»
(Στο βιβλίο περιγράφονται αναλυτικά η Φράγκικη κατάκτηση της Πελοποννήσου και δη της Ηλείας, τα κάστρα, οι ιεροί ναοί αλλά και τα τοπωνύμια – θρύλοι της Φράγκικης περιόδου στην Ηλεία).
Ερ. «Μιλήστε μας για το πριγκιπάτο της Αχαϊας».
Απ. «Το Πριγκιπάτο της Αχαϊας ήταν ένα κρατίδιο που δημιουργήθηκε από τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη κατά την Δ’ Σταυροφορία (1205 – 1210) στα εδάφη της Πελοποννήσου (Μοριάς), τα οποία μοιράστηκαν σε φέουδα μεταξύ των Φράγκων Σταυροφόρων. Ήταν ένα κραταιό κρατίδιο, υπό την κυριαρχία των Φράγκων αρχικά υπό την εξουσία του Γουλιέλμου Σαμπλίτη και στη συνέχεια από τους Βιλλεαρδουϊνους.
Η κατάσταση του πριγκιπάτου άλλαξε πολλές φορές μέχρι το 1452, οπότε και επανήλθε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπό τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, μετέπειτα Αυτοκράτορα του Βυζαντίου, για να περάσει μετά από λίγο στους Οθωμανούς Τούρκους.
Η πρωτεύουσα του πριγκιπάτου ήταν η Ανδραβίδα. Κύριο λιμάνι του ήταν η Γλαρέντζα ή Clarence (στη θέση Παλαιόκαστρο, δυτικά της σημερινής Κυλλήνης) και σημαντικό του κάστρο ήταν το Χλεμούτσι ή Clermont λίγο πιο νότια».
Ερ. «Μιλήστε μας για τα κάστρα και τους ιερούς ναούς κατά την Φράγκικη κατάκτηση».
Απ. Οι Φράγκοι και οι Βυζαντινοί κατά την παραμονή τους στην Πελοπόννησο και δη στην Ηλεία που κράτησε για δυο αιώνες έκτισαν πολλά κάστρα με σκοπό να αμυνθούν σε περίπτωση επίθεσης από κάποιον εχθρό ή εισβολέα και αρκετούς ναούς για να λατρέψουν το δόγμα τους.
Ενδεικτικά να αναφέρω το θρυλικό κάστρο Χλεμούτσι που ανήκει στα κάστρα , που από την αρχή έχτισαν οι Φράγκοι στην Πελοπόννησο, το δικό μας Ποντικόκαστο που βρίσκεται στην περιοχή του Αγίου Ανδρέα Πύργου και που οι Φράγκοι το χρησιμοποιούσαν ως θερινή κατοικία αλλά και μια σειρά άλλα σημαντικά κάστρα όπως αυτό της Ώλενας στην ομώνυμη περιοχή του πρώην Δήμου Ωλένης, το κάστρο του Αράκλοβου στη Ζαχάρω όπου έδρασε ο θρυλικός Δοξαπατρής Βουτσαράς, το κάστρο της Αγίας Ελένης, και άλλα πολλά τα οποία υπάρχουν διάσπαρτα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του νομού μας.
Το ίδιο ισχύει και για τους ναούς που έχτισαν όπως αυτός της Αγίας Σοφίας Ανδραβίδας – μέρος της οποίας σώζεται έως τις μέρες μας, το Μοναστήρι του Φραγκαπηδήματος, το Μοναστήρι της Παναγίας στην Ίσοβα του Δήμου Ανδρίτσαινας – Κρεστένων και πολλά άλλα».
*«Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
ήταν ένας αγνός Αυτοκράτορας ο οποίος
πέρασε από την Ηλεία και άφησε
το δικό του στίγμα στο τόπο μας»
Ερ. «Μιλήστε μας για τα τοπωνύμια και τους θρύλους που αναφέρονται στο βιβλίο σας».
Απ. «Ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία αυτού του βιβλίου αποτελεί το κεφάλαιο που αναφέρεται στους θρύλους και στα τοπωνύμια κατά την Φράγκικη και Βυζαντινή περίοδο στο τόπο μας.
Ενδεικτικά να αναφέρω ότι τα χωριά Σκληρού, Μάτεση, Σκλήβα, Κάρμη, Σέκουλα, Μπελούσι, κ.α. μαρτυρούν ότι οι περιοχές τους αποτελούσαν «πρόνοιες» Βυζαντινών γαιοκτημόνων.
Αναφορικά με τα τοπωνύμια, πρέπει να αναφέρω ότι υπάρχουν πάρα πολλά στην Ηλεία.
Για παράδειγμα η πόλη του Βαρθολομιού. Η ονομασία προήλθε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα από τον Φράγκο ιππότη Βαρθολομαίο Γκύζη που ήταν κύριος της περιοχής.
Το χωριό Σαβάλια πήρε την ονομασία από κάποιον ιππότη που ονομάζονταν Chevalier που έζησε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ενώ μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι η ονομασία προήλθε από το όνομα κάποιου Μοναχού Σάββα. Υπάρχει δε και άλλη εκδοχή που αναφέρει ότι το όνομα του χωριού προήλθε από κάποιον Τούρκο φεουδάρχη τον Σάββα – Αλή – που μεταπλάστηκε σε Σαβάλια.
Θρύλοι δε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας υπάρχουν αρκετοί όπως οι γνωστοί του Ανήλιαστου και της Ανήλιαστης στο Κάστρο Χλεμούτσι, το άλμα του Φράγκου ιππότη στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα η Ιερά Μονή Φραγκαπηδήματος και άλλες πολλές που μπορεί κανείς να διαβάσει στο εν λόγω βιβλίο».
Ερ. «Μιλήστε μας για το πέρασμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου από την Ηλεία».
(Ειδικό κεφάλαιο στο βιβλίο αναφέρεται στη δράση και στον πρωταγωνιστικό ρόλο του τελευταίου Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου).
Απ. «Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες μορφές στην ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ήταν ένας αγνός Αυτοκράτορας ο οποίος πέρασε από την Ηλεία και άφησε το δικό του στίγμα στο τόπο μας.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος εγκαταστάθηκε στο Κάστρο Χλεμούτσι περί τα 1427 μ.Χ. Ίδρυσε τότε μετά την κατάληψη της Πάτρας τον Μάιο του 1430, το Δεσποτάτο της Β.Δ. Πελοποννήσου, στην προσπάθειά του να δημιουργήσει κράτος, όπως το είχε οραματιστεί και ο στενός του φίλος Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθωνας.
Με έδρα του το Χλεμούτσι, ο Παλαιολόγος ήθελε να πραγματοποιήσει τα μεγαλόπνοα σχέδια και τους οραματισμούς του, δηλαδή την ανασύσταση του νέου Ελληνικού κράτους της Παλαιάς Ελλάδας.
Για αυτό το σκοπό διόρισε Διοικητή της περιοχής τον φίλο του ιστορικό Γεώργιο Σφραντζή ή Φραντζή που μετέπειτα έγραψε το Χρονικό της Άλωσης της Βασιλεύουσας, για να είναι αυτός απερίσπαστος στις πολεμικές του επιχειρήσεις.
Το μεγαλείο δε του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου υπήρξε ο ηρωϊκός του θάνατος στη πύλη του Αγίου Ρωμανού στις 29 Μαϊου 1453 που αντικατοπτρίζει την αγνή προσωπικότητα του που ενώ είχε την ευκαιρία να διαφύγει από την Κωνσταντινούπολη και να σωθεί, προτίμησε να την υπερασπιστεί και να πέσει σαν αγνός στρατιώτης κάτω από τα τείχη της σαν άλλος Λεωνίδας στις Θερμοπύλες».
Ερ. «Τα μελλοντικά σας σχέδια. Πρόκειται να συγγράψετε ένα νέο πόνημα; Και αν ναι με ποια περίοδο θα ασχοληθείτε».
Απ. «Αυτή την στιγμή έχω ολοκληρώσει δυο νέες συγγραφικές προσπάθειες. Η πρώτη αφορά ένα βιβλίο για τις άγνωστες πτυχές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 με γεγονότα και προσωπικότητες που δεν τις γνωρίζουμε αλλά που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον αγώνα της Ανεξαρτησίας.
Η δεύτερη προσπάθεια αφορά ένα ιστορικό μυθιστόρημα που έχει ως θέμα τον ηρωϊκό θάνατο του Πύργιου αγωνιστή Χαράλαμπου Βιλαέτη τον Μάιο ου 1821. Πρώτα ο Θεός, πιστεύω πως θα εκδοθούν και οι δυο μέσα στο 2024».