Γράφει η Ηρώ Παλαιολόγου
(Συγγραφέας)
Οι Ολυμπιακοί αγώνες, που όλος ο κόσμος γνωρίζει, επισκίασαν και εξαφάνισαν κάποιος άλλους, πολύ σημαντικούς. Και πώς μπορούσε αυτό να μην γίνει όταν, τότε, οι κοινωνίες παραδοσιακά ήταν ανδροκρατούμενες. Όμως, στις πριν από αυτές κοινωνίες η θέση της γυναίκας ήταν ισχυρή, όπως η Γαία, τη θέση της οποίας πήρε η Δήμητρα και η Ήρα.
Από τον Παυσανία μαθαίνουμε ότι κάθε 4 χρόνια στην Ολυμπία γίνονταν γυναικείοι αγώνες δρόμου, όπου έπαιρναν μέρος “παρθένες” (ανύπαντρες κοπέλες) οι λεγόμενες “Ολυμπιάδες” προς τιμή της θεάς Ήρας, απ’ όπου οι αγώνες πήραν το όνομα, «Ηραία».
Τα Ηραία τελούνταν και στα ιστορικά χρόνια, όπου τη διοργάνωση την είχαν αναλάβει 16 γυναίκες-γερόντισσες από την Ήλιδα, οι οποίες είχαν και το ρόλο των κριτών. Οι αθλήτριες έτρεχαν τα 160 από τα 192 μέτρα του σταδίου και χωρίζονταν σε 3 κατηγορίες, ανάλογα με την ηλικία τους. Ανά τετραετία, ύφαιναν ένα νέο πέπλο για τη θεά. Το εναπόθεταν στα πόδια της (άγαλμα) και αμέσως μετά ξεκινούσαν οι αγώνες. Τα βραβεία, που είχαν θρησκευτική σημασία, ήταν: στεφάνι από την ιερή αγριελιά (συμβολικό δέντρο της Σελήνης και της Γης) και μέρος από την αγελάδα (ιερό ζώο), την οποία πρόσφεραν, ως θυσία, στη θεά. Η νικήτρια αφιέρωνε ένα μικρό άγαλμα, με τη μορφή της, στο ναό της Ήρας, που κάποια εξ αυτών σώζονται έως σήμερα.
Πολλές ενδείξεις υπάρχουν για την τέλεση αυτών των αγώνων, που προϋπήρχαν των ανδρικών. Η Ήρα, η Δήμητρα και η Ιπποδάμεια, λατρεύονταν στους μυκηναϊκούς χρόνους (160-1100 π.Χ.), ως θεές της γονιμότητας. Η Ήρα λατρευόταν στην ιερή κοιλάδα, Άλτις (περιοχή της αρχαίας Ολυμπίας κατά τους αρχαϊκούς χρόνους, 750-480 π. Χ.). Ο Δίας, αρχικά, λατρευόταν στον ναό της Ήρας.
Άρα, η γυναικεία λατρεία προϋπήρχε της ανδρικής, αφού ο ναός όπου πάνω του χτίστηκε το Ηραίο, είναι ο αρχαιότερος ναός που έχει βρεθεί και που ο ίδιος έχει χτιστεί πάνω σε πιο παλιό βωμό θηλυκής θεότητας.
Οι ανδρικοί, Ολυμπιακοί αγώνες γίνονταν εναλλάξ Αύγουστο ή Σεπτέμβριο, πότε πριν και πότε μετά από τα Ηραία, ώστε να μην προσβάλλονται οι θεοί, Ήρα και Δίας. Πιθανολογείται, ότι ο άνδρας νικητής και η κοπέλα νικήτρια αποτελούσαν ένα τελετουργικό ζευγάρι γονιμότητας, εξασφάλισης και συνέχισης της ζωής.
Γυναίκες αθλήτριες ήταν: από την Αντρηΐδα (σημερινή Ανδραβίδα) η ιέρεια και ρήτωρ, Κλειταγόρα. Από τη Λέτρινα (αρχαία πόλη έξω από τον Πύργο) η ιέρεια, Μεγιστώ. Από την Πίσα, η Καλλιστράτη. Από την Ήλιδα, η Αγαστηΐς. Από το Επιτάλειο, η Θεσπιάς. Η φιλόσοφος Κρατισίκλεια, η Τιμαρέτα, η Πολυκρίτη, η Ερυξώ, η Τιμόκλεια, η Άδμεια, η Θεοδότα, η Κασία και άλλες.
Λέγεται, ότι ο Δαμοφώντας, τύραννος της Πίσας, είχε προξενήσει πολλά δεινά στους Ηλείους. Αφού πέθανε οι Πισαίοι και οι Ηλείοι διάλεξαν, από κοινού, μια ηλικιωμένη γυναίκα από κάθε πόλη, η οποία διακρινόταν για τη γνώμη και το κύρος της με σκοπό να τους λύσουν τις διαφορές. Και αυτές τα κατάφεραν!
Κι εγώ αναρωτιέμαι: Αν και σήμερα επιλέγονταν γυναίκες με σκοπό το τρίπτυχο: δικαιοσύνη, ευημερία και ειρήνη, μήπως «τούτος ο κόσμος ο μικρός ο μέγας» (Ελύτης), να γινόταν καλύτερος;
Πηγές:
1)https://www.cityofpyrgos.gr Ιστορία Δήμος Πύργου
2)https://el.wikipedia.org- Ηραία (αθλητικοί αγώνες
3)https://buk.gr Αρχαία Πίσα Ηλείας
4)lyk-goumen.kil.sch.gr Γυναίκες ολυμπιονίκες στην αρχαιότητα
5)www.pi.ac.Cy. Οι άνωστοι, γυναικείοι Ολυμπιακοί αγώνες
6)https://el.wikipedia.org Αρχαϊκή και μυκηναϊκή εποχή
