Ο στραγγαλισμός του Ρήγα Βελεστινλή από τους Τούρκους

Μόλις ολοκλήρωσε το συγγραφικό του έργο, ο Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος, αποφάσισε να μεταβεί στην Ελλάδα μέσω Τεργέστης, κάνοντας πρώτα μία στάση στη Βενετία. Το σχέδιο ήταν να ξεκινήσει από «την χερσόνησον του Μωρέως«, να συνεχίσει στην Ήπειρο και να φτάσει στην Μακεδονία. Στόχος ήταν να εξυψώσει το ηθικό των σκλαβωμένων, από την οθωμανική τυραννία, Ελλήνων και των υπόλοιπων Βαλκανικών λαών, προκειμένου να πολεμήσουν για την ελευθερία τους.

    Η επαναστατική εταιρεία που ίδρυσε καθώς και το συγγραφικό του έργο υπηρετούσε αυτό τον σκοπό. Ο Θούριος και άλλες επαναστατικές προκηρύξεις είχαν τυπωθεί σε χιλιάδες αντίτυπα. Προκειμένου να μην γίνει αντιληπτός από τις αρχές, είχε εμπιστευτεί το υλικό στο στενό του φίλο, μέλος της εταιρείας και καταστηματάρχη της Βιέννης, Αργέντη. Αυτός με τη σειρά του θα φρόντιζε να στείλει το υλικό, κρυμμένο με άλλα εμπορεύματα, στην Τεργέστη. Την εκτέλεση του σχεδίου ανέλαβε ο υπάλληλος του Αργέντη, Φ. Πέτροβιτς, ο οποίος ήταν κι αυτός μυημένος στο σχέδιο.

Τρία κιβώτια επαναστατικού υλικού έπρεπε να φτάσουν στην Τεργέστη. Ως παραλήπτης είχε οριστεί ο έμπιστος του Ρήγα, Αντώνιος Κορωνιός. Σύμφωνα με το επικρατέστερο σενάριο της σύλληψής του, την ώρα που έφτασε το δέμα ο Κορωνιός απουσίαζε στη Δαλματία και έτσι το παρέλαβε ο συνεργάτης του, Δημήτριος Οικονόμου.  Ο Οικονόμου, παρότι ήταν και αυτός μέλος της επαναστατικής εταιρείας του Ρήγα, όταν άνοιξε το δέμα και είδε το επαναστατικό υλικό, πρόδωσε το σχέδιο του Ρήγα στην αυστριακή αστυνομία. Συγκεκριμένα, κατέδωσε τα πάντα στον διοικητή της αστυνομίας στην Τεργέστη και νομάρχη, βαρώνο Πιττόνι, ζητώντας την προστασία του. Ο Πιττόνι ενημέρωσε τον κυβερνήτη της πόλης Κόντε Πομπήιο Μπριγκίντο και αυτός διέταξε να συλληφθούν οι συνωμότες. Έτσι, ο Ρήγας έφτασε ανύποπτος στην Τεργέστη και συνελήφθη στις 19 Δεκεμβρίου του 1797.

Ο ιστορικός Γιάννης Κορδάτος (φωτό) υποστήριξε πως ο Οικονόμου ήταν πράκτορας του Πατριαρχείου. Στην επιστολή του προς τις αρχές, όπως δημοσιεύτηκε μεταγενέστερα, ο Δημήτρης Οικονόμου παραδέχεται: «Το καθήκον του πολίτου και η πίστις προς τον αγιασμένον θρόνον της Α. Μεγαλειότητος, κατόπιν η αγάπη προς τους ανθρώπους και προς τον πλησίον, με παρεκίνησαν ενδομύχως και κατήγγειλα εις Υμάς το άφρον εγχείρημα του Ρήγα Βελεστινλή, όπερ θα ηδύνατο να στοιχίσει την ζωήν χιλιάδων αθώων». Σε άλλο σημείο της επιστολής του αποκαλύπτεται πως ζήτησε την προστασία του βαρώνου ως ανταμοιβή για την εξιχνίαση της υπόθεσης.

Η ανάκριση του Ρήγα και των επτά συντρόφων του κράτησε δέκα ημέρες. Ξημερώματα της 31ης Δεκεμβρίου 1797, ο Φεραίος επιχείρησε να αυτοκτονήσει με ένα μαχαιρίδιο. Η απόπειρα απέτυχε, αλλά οδηγήθηκε στο νοσοκομείο καθώς κατάφερε ένα πλήγμα στο υπογάστριό του. Στις 14 Φεβρουαρίου 1798 στάλθηκε στη Βιέννη με τους υπόλοιπους συντρόφους του. Το κτήριο της αστυνομίας όπου κρατήθηκαν ήταν ένα παλιό γυναικείο μοναστήρι, το οποίο καταργήθηκε το 1782 για να στεγαστεί η κεντρική αστυνομία της Βιέννης. Οι πολιτικοί κρατούμενοι, όπως ήταν ο Ρήγας και οι σύντροφοί του, κρατούνταν στο πρώτο και δεύτερο υπόγειο.

    Στις 10 Μαΐου 1798 παραδόθηκαν στους Τούρκους του Βελιγραδίου και φυλακίστηκαν στον Πύργο Νεμπόισα, το παραποτάμιο φρούριο της πόλης. Τα βασανιστήρια συνεχίσθηκαν. Στις 24 Ιουνίου 1798, ο Ρήγας Βενεστινλής και οι σύντροφοί του στραγγαλίστηκαν και τα πτώματά τους ρίχτηκαν στον Δούναβη.   Συγκεκριμένα στον Σάβα, παραπόταμο του Δούναβη, που τώρα χωρίζει το παλιό από το νέο Βελιγράδι. Οι Οθωμανικές Αρχές, λέγεται πως διέδωσαν ψευδώς τη φήμη πως οι έγκλειστοι δραπέτευσαν, ενώ για να το αποδείξουν έστησαν εικονικές έρευνες για την ανεύρεσή τους. Τελικά, δήλωσαν ότι οι δραπέτες πνίγηκαν στον ποταμό.

Έτσι ο Ρήγας που οραματίστηκε μία πανβαλκανική επανάσταση, πέρασε στο πάνθεον των ηρώων και η φωνή του έγινε πιο δυνατή. Το έργο του ήταν καίριο και ουσιαστικό γι αυτό και διαδόθηκε στους υπόδουλους Έλληνες που λίγα χρόνια μετά τραγούδησαν κρατώντας το λάβαρο του ξεσηκωμού, «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Η σπίθα του Ρήγα είχε ανάψει τη φωτιά..