Γράφει ο Ντίνος Ιωαννίδης
Φυσικός, M.Sc. Computing
Στον διάδρομο των φιλελλήνων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου Αθηνών, στην Παλαιά Βουλή, υπάρχει ένα πορτραίτο που συνήθως ξεφεύγει από τον επισκέπτη, καθώς βρίσκεται πάνω από την είσοδο στην αίθουσα αυτή. Απεικονίζει έναν αξιωματικό του Αγγλικού Ναυτικού, τον Γουίλιαμ Χάμιλτον. Ο συγκεκριμένος αξιωματικός δεν ήταν από αυτούς που πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων, ούτε προσέφερε οικονομικά στον αγώνα. Όμως, ο μελετητής της Ελληνικής επανάστασης θα συναντήσει το όνομα του σε πολλές αφηγήσεις και πάντοτε με θετικά σχόλια.
Ο Χάμιλτον (Gawen William Hamilton) ήταν Ιρλανδικής καταγωγής και κατατάχτηκε στο Αγγλικό Ναυτικό το 1801. Προήχθηκε σε πλοίαρχο το 1810 και διακρίθηκε σε πολλές και δύσκολες αποστολές στη Μεσόγειο και στη Βόρεια Αμερική. Τον Ιούλιο του 1820 ανέλαβε πλοίαρχος της φρεγάτας Κάμπριαν (HMS Cambrian). Οι φρεγάτες ήταν γρήγορα και ευέλικτα ιστιοφόρα και χρησίμευαν κυρίως για περιπολίες με σκοπό την προστασία εμπορικών πλοίων και τη καταδίωξη πειρατών. Η πειρατία ήταν μια πραγματική μάστιγα για το θαλάσσιο εμπόριο εκείνης της εποχής.
Με το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, ο έμπειρος Χάμιλτον γίνεται κομμοδόρος (=αρχηγός ναυτικής μοίρας) και αναλαμβάνει την διοίκηση των Αγγλικών πολεμικών πλοίων τα οποία περιπολούσαν στο Αιγαίο. Το Κάμπριαν και τα άλλα πλοία της μοίρας εκτελούσαν διαρκώς δρομολόγια μεταξύ Σμύρνης, Μάλτας, Επτανήσων (τότε υπό Αγγλική κατοχή), και ελληνικών παραθαλάσσιων πόλεων και νησιών. Βασική αποστολή είχαν την προστασία των Αγγλικών εμπορικών πλοίων στο Αρχιπέλαγος, το κυνήγι Ελλήνων πειρατικών πλοίων και την παρακολούθηση της εξέλιξης της Ελληνική εξέργεσης συναντώντας Έλληνες και Τούρκους αξιωματούχους.
Όποτε το Κάμπριαν έριχνε άγκυρα σε Ελληνική ακτή, ο Χάμιλτον συναντούσε πρωτεργάτες της επανάστασης με τους οποίους συζητούσε πολλές ώρες, ανταλλάσοντας πληροφορίες και σε πολλές περιπτώσεις του ζητούσαν τη συμβουλή του. Ο Μαυροκορδάτος, ο Μιαούλης, ο Κολοκοτρώνης τον επισκέπτονταν συχνά. Οι Έλληνες εκτιμούσαν ιδιαίτερα την άποψή του και ουσιαστικά τον θεωρούσαν ως άτυπο εκπρόσωπο της Αγγλικής κυβέρνησης. Οι πολιτικοί, οι οπλαρχηγοί οι πρόκριτοι καθώς και οι φιλέλληνες τον αναφέρουν ως φίλο των Ελλήνων, έπαιρναν πολύ σοβαρά τη γνώμη του και σέβονταν τις αποφάσεις του ακόμα και σε επεισόδια τα οποία δεν ήταν ευνοϊκά για την Ελληνική πλευρά και χρειάστηκε ακόμα και η ισχύς των όπλων των Αγγλικών πλοίων. Ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματα του αναφέρει τις συναντήσεις με τον Χάμιλτον και μάλιστα παραθέτει όλο τον διάλογο που είχε μαζί του λίγο πριν συναινέσει για την εκλογή του Καποδίστρια στη συνέλευση της Τροιζήνας.
(Οι φρεγάτες Cambrian (αριστερά) και και Glasgow (δεξιά) απεικονιζόμενες να εισέρχονται στον κόλπο του Ναυαρίνου λίγο πριν την ναυμαχία).
Από τη πολύχρονη παρουσία του Χάμιλτον με το Κάμπριαν στις Ελληνικές θάλασσες, σημειώνονται η μεταφορά των Οθωμανών του Ναυπλίου στην Μικρά Ασία (όταν κατέλαβαν το Ναύπλιο οι Έλληνες), ο τετραήμερος αποκλεισμός της Ύδρας για τη παράδοση πειρατών, η διαμεσολάβηση για τη ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ Ελλήνων και Τούρκοαιγυπτίων, η επιτυχής καταδίωξη πολλών πειρατικών πλοιαρίων καθώς και η συμμετοχή του πριν και κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας του Ναυαρίνου.
Πριν τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, ο ναύαρχος Κόρδιγκτον είχε αναθέσει στον Χάμιλτον την αποστολή να πλεύσει μαζί με το Ρώσικο πλοίο Constantine προς την Καλαμάτα για να ελέγξει εάν ο Ιμπραήμ τηρούσε την ουδετερότητα που είχε συμφωνηθεί. Σε μία, ιστορική πλέον, επιστολή-αναφορά προς τον Κόρδινγκτον ο Χάμιλτον γράφει μεταξύ άλλων:
«Κιτριές 18 Οκτωβρίου…Καθώς μπήκαμε στο κόλπο παρατηρήσαμε από τα σύνεφα καπνού και τις φωτιές ότι το έργο της καταστροφής συνεχίζεται… Ο Τούρκος διοικητής δεν δέχτηκε να συναντήσει τους αξιωματικούς που αποστείλαμε και δεν πήραμε καμία απάντηση… Πλησιάσαμε προς την Ελληνική πλευρά όπου γίναμε δεκτοί με τον μέγιστο ενθουσιασμό. Η δυστυχία των κατοίκων του (Μεσσηνιακού) κάμπου είναι σοκαριστική. Γυναίκες και παιδιά πεθαίνουν κάθε στιγμή από απόλυτη πείνα και η καλύτερη τροφή τους είνα βραστά χόρτα. Υποσχέθηκα να στείλω μια ποσότητα ψωμιού στις σπηλιές στα βουνά όπου έχουν καταφύγει αυτοί οι δυστυχείς. Υποθέτω ότι αν ο Ιμπραήμ παραμείνει στην Ελλάδα περισσότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού θα πεθάνει από την πείνα».
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτή η δραματική επιστολή του Χάμιλτον, επηρέασε τον ναύαρχο Κόρδινγτον καθώς δύο μόλις μέρες αργότερα οι στόλοι των 3 δυνάμεων θα εισέλθουν στον κόλπο του Ναυαρίνου και θα επακολουθήσει η καταστροφή του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου.
(Πίνακας που απεικονίζει το ναυάγιο της φρεγάτας Κάμπριαν στη Γραμβούσα).
Η δράση του Κάμπριαν στο Αιγαίο θα τερματιστεί στις αρχές του 1828, όταν μετά από μία επιτυχημένη αποστολή στη νήσο Γραμβούσα στην Κρήτη η οποία ήταν άντρο πειρατών, χτύπησε σε ύφαλο και βυθίστηκε. Το πλήρωμα σώθηκε χωρίς καμία απώλεια.
Ο Χάμιλτον αναφέρεται σχεδόν σε όλα τα Ελληνικά και ξένα βιβλία σχετικά με την Ελληνική επανάσταση. Το αξιοσημείωτο είναι ότι, παρότι ως Άγγλος αξιωματικός εφάρμοζε αυστηρή ουδετερότητα, στις διηγήσεις όσων ήρθαν σε επαφή μαζί του εμφανίζονται μόνο θετικά σχόλια για την ακεραιότητα, την ευγένεια και την ανθρωπιά του, καθώς και για τη προσωπική του συμπάθεια προς τους ΄Ελληνες. Δικαιολογημένα λοιπόν η συνολική αποτίμηση της δράσης του τον κατέταξε επάξια στους φιλέλληνες.
