*Στις επάλξεις της ενημέρωσης για τους απόδημους Έλληνες της Αμερικής για 100 και πλέον χρόνια
Του Θοδωρή Λάμπρου
(Αρχισυντάκτη στο skalistiri.news και Ιστορικού
Τόσο στην Ελληνική όσο και στη Παγκόσμια Ιστορία υπήρξαν μεγάλες προσωπικότητες (στρατηγοί, αυτοκράτορες, φιλόσοφοι, συγγραφείς, ποιητές, καλλιτέχνες) που το όνομά τους έμεινε στην ιστορία λόγω των πράξεων και των ενεργειών τους. Το ίδιο ισχύει και για την Τοπική μας Ιστορία. Στην Ηλεία μεγαλούργησαν και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο ανά τους αιώνες αρχαίοι φιλόσοφοι, ποιητές και συγγραφείς.
Μέσα όμως σε όλους αυτούς υπήρξαν και οι αφανείς ήρωες της Ηλείας. Οι άνθρωποι δηλαδή εκείνοι που αθόρυβα και μεθοδικά με αγάπη πάντα για τον τόπο τους μεγαλούργησαν από διάφορες θέσεις και πόστα προσφέροντας σημαντικά και ουσιαστικά στον τόπο που γεννήθηκαν.
Ένας από αυτούς τους αφανείς ήρωες ήταν και ο Αμαλιαδίτης Πέτρος Τατάνης – ο ιδρυτής της ιστορικής εφημερίδας «ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΚΑΣ» της Νέας Υόρκης που συνεχίζει για 100 και πλέον χρόνια να εκπροσωπεί τους Ηλείους της Αμερικής και του Καναδά και κατ΄ επέκταση ολόκληρη την Ομογένεια, στους χώρους της πολιτικής, της οικονομίας, αλλά και της πνευματικής και πολιτιστικής τους ζωής.
Γέννημα – θρέμμα της Αμαλιάδας
Ο 21χρονος νεαρός Πέτρος Τατάνης θα μεταναστεύσει στις ΗΠΑ το 1905 και ήταν ο εκπρόσωπος του οίκου Αδελφών Καρακαντά (αδελφοί της μητέρας του) που ειδικευόντουσαν στις εξαγωγές αλευριού, πετρελαίου και υφασμάτων καθώς και τη εισαγωγή καφέ και είχαν σχέσεις με τα μεγαλύτερα Ευρωπαϊκά κράτη και αποικίες όπως την Αίγυπτο , την Αραβία, την Ερυθρά θάλασσα και την Ινδία, χρησιμοποιώντας ιδιόκτητα πλοία. Τα κεντρικά τους γραφεία στην Νέα Υόρκη ήταν στην Γουόλ Στρήτ.
Το πρόγραμμα του Βενιζέλου (φιλελεύθερη πολιτική, ευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας, εκσυγχρονιστικοί στόχοι και πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας) βρήκε μεγάλη απήχηση ανάμεσα στην ανερχόμενη αστική τάξη στην Ελλάδα και τους έλληνες της ομογένειας και ιδίως τους έμπορους και τους επιχειρηματίες σε πόλεις όπως την Αλεξάνδρεια, την Κωνσταντινούπολη, την Σμύρνη και τη Νέα Υόρκη όπου είχε εγκατασταθεί ο Πέτρος Τατάνης. Ο νεαρός Αμαλιαδίτης ήταν δραστήριο μέλος της οργάνωσης Πανελλήνιος Ένωσις Αμερικής που ιδρύθηκε το 1907 με σκοπό την προστασία των ελλήνων μεταναστών, την διατήρηση της ταυτότητάς τους και την ενίσχυση των εθνικών αγώνων της Ελλάδας. Στην Αθήνα ένα κίνημα από νέους αξιωματικούς το 1909 που ξεκίνησε στο στρατόπεδο Γουδή, θα φέρει τον Βενιζέλο από την Κρήτη στην πρωτεύουσα για να αναλάβει την πρωθυπουργία της χώρας.
Στην Αμερική, η Πανελλήνιος Ένωσις με την ενθάρρυνση του πρέσβη Λάμπρου Κορομηλά τάχθηκε υπέρ του Βενιζέλου , προκαλώντας την οξύτατη αντίδραση του Σόλωνα Βλαστού που ήταν ο εκδότης της ελληνόφωνης καθημερινής εφημερίδας Ατλαντίς που ιδρύθηκε το 1894 και μέχρι τότε υποστήριζε την οργάνωση. Ο Βλαστός όμως εξελισσόταν σε φανατικό φίλο της μοναρχίας και δυσανασχετούσε με την άνοδο του Βενιζέλου στην πρωθυπουργία. Από εκείνη τη στιγμή εκδηλώθηκε ανοιχτά και στον ελληνισμό των ΗΠΑ η υποβόσκουσα διαίρεση ανάμεσα στους βενιζελικούς και στους μοναρχικούς με την Ατλαντίδα όλο και πιο σταθερά στο πλευρό της μοναρχίας.
Το Μάρτιο του 1912 ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέπτεται προεκλογικά την Αμαλιάδα και βγάζει λόγο σε μεγάλο πλήθος οπαδών του. Ο Εμπορικός Σύλλογος της πόλης οργανώνει δεξίωση προς τιμή του και αφού ο συνδυασμός του δεν έχει κανένα Αμαλιαδίτη υποψήφιο πολιτικό, δεσμεύεται ότι ο ίδιος θα είναι ο βουλευτής Αμαλιάδας.
Τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς ξεκινά ο Α΄Βαλκανικός Πόλεμος και από τον Δεκέμβριο καθημερινώς καταφθάνουν πολλοί Αμαλιαδίτες μετανάστες από την Αμερική για να καταταγούν εθελοντικά στο στρατό και να υπερασπίσουν την πατρίδα.
(O μεγάλος πολιτικός και Πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος μαζί με τον Πέτρο Τατάνη στη Νέα Υόρκη).
Η εφημερίδα που αντιστάθηκε στη Μοναρχία
Δεδομένης της σημασίας του ομογενειακού τύπου και της συνεχιζόμενης προσήλωσης της εφημερίδας Ατλαντίς στη μοναρχία, πρόβαλλε επιτακτική η ανάγκη δημοσιογραφικού οργάνου του βενιζελισμού.
Ο Τατάνης πήρε την πρωτοβουλία να ιδρύσει μια τέτοια εφημερίδα το 1915, με δέκα και πλέον χρόνια παρουσίας στη Νέα Υόρκη και με σημαντική συνεισφορά στην εθνική και βενιζελική υπόθεση.
Προθυμοποιήθηκε να αναλάβει το οικονομικό κόστος , και κατέβαλλε εγγύηση αξίας 100.000 δολαρίων σε τράπεζα ως εγγύηση για να εκδοθεί η εφημερίδα σε ιδιόκτητα πιεστήρια και γραφεία που νοίκιασε στην διεύθυνση 134- 140 West 26th στη Νέα Υόρκη.
Ο τίτλος Εθνικός Κήρυξ αλλά και το λογότυπο της εφημερίδας που επιλέχθηκαν ήταν βασισμένα στην εφημερίδα Κήρυξ του Βενιζέλου, που έβγαινε στα Χανιά. Η λέξη Εθνικός προστέθηκε για να δείξει πως η εφημερίδα δεν αφορούσε μόνο τους έλληνες στη Νέα Υόρκη αλλά όλους στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το πρώτο φύλλο βγήκε στις 2 Απριλίου 1915 και κόστιζε 2 σεντς. Η οκτάστηλη επικεφαλίδα ανακοίνωνε “Συνέντευξις Βενιζέλου με τον Εθνικόν Κήρυκα – Θα έκαμνε την Ελλάδα ίσην με την Ιταλία”. Ο Εθνικός Κήρυκας καθιερώθηκε σχεδόν αμέσως μετά τη εμφάνισή του ως εναλλακτική πολιτική φωνή στον ομογενειακό χώρο και αυτό οφείλεται στον Τατάνη, που δεν δίστασε να σπάσει το λεγόμενο μονοπώλιο, ιδρύοντας μια εφημερίδα που σε εμφάνιση και περιεχόμενο ήταν αντάξια των πιο σημαντικών εφημερίδων στην Ελλάδα και την διασπορά.
Εκλεκτό επιτελείο τακτικών και έκτακτων συνεργατών έγραφαν στον Εθνικό Κήρυκα, μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται μεγάλα ονόματα των ελληνικών γραμμάτων και της δημοσιογραφίας όπως: ο Κωστής Παλαμάς, ο Γεώργιος Δροσίνης, ο Μπάμπης Άννινος, ο Κώστας Ουράνης, ο Γρηγόριος Καμπούρογλου, ο Θάνος Βελλιανίτης κ.ά.
Από τη στιγμή εκείνη και για πολλές δεκαετίες, ιστορία του ελληνικού τύπου στις ΗΠΑ γράφτηκε μέσα από τον ανταγωνισμό των δυο καθημερινών εφημερίδων της Νέας Υόρκης.
Πάθη και μίση στην Αμαλιάδα
από τον Εθνικό Διχασμό
Στη γενέθλια πόλη του Πέτρου Τατάνη οι πολίτες παλινδρομούν πολιτικά και φουντώνουν τα πάθη και τα μίση που υποδαυλίζει ο εμφύλιος διχασμός.
Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1916 οι κάτοικοι της Αμαλιάδας εξεγέρθηκαν εναντίον του Βενιζέλου ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως υπεύθυνος για τα γεγονότα του γαλλικού αποκλεισμού.
Πραγματοποιήθηκε μεγάλη λαϊκή συγκέντρωση και μετά από σχετικές ομιλίες όλοι μαζί στις 2 το απόγευμα πήγαν στην πλατεία της Σοχιάς όπου και έριξαν “λίθον αναθέματος” κατά του ανθρώπου που παλαιότερα ζητωκραύγαζαν ως “Αναγεννητή της Ελλάδας”!
Ωστόσο τον Απρίλιο του 1918 στην πόλη της Αμαλιάδας ιδρύθηκε η υπηρεσία του Πταισματοδικείου, η οποία εξυπηρετούσε σε μεγάλο βαθμό και τους κατοίκους της περιφέρειας. Οι Αμαλιαδίτες εγκατέστησαν την υπηρεσία σε κτήριο που είχε δωρίσει ο θείος του Τατάνη το λεγόμενο Καρακάνδειον και συνέταξαν ευχαριστήρια επιστολή με την οποία όλοι οι κάτοικοι της πόλης ευχαριστούσαν την Κυβέρνηση του Βενιζέλου για την ίδρυση του Πταισματοδικείου.
Με τη κήρυξη του πολέμου το 1918 πρώτοι οι Αμαλιαδίτες έφεδροι έστειλαν τηλεγράφημα στον Βενιζέλο ότι είναι πρόθυμοι για την υπεράσπιση της πατρίδας και έτοιμοι για κάθε θυσία.
Τον Σεπτέμβρη του 1920 ολόκληρη η Ηλεία γιορτάζει την Συνθήκη της Ευρώπης η οποία σκιάζεται από την είδηση της απόπειρας κατά της ζωής του Βενιζέλου στο Παρίσι.
Στην Αμαλιάδα με πρωτοβουλία των τοπικών αρχών τέλεσαν δοξολογία για τη διάσωση του Βενιζέλου. Παραβρέθηκαν οι αρχές και όλος ο κλήρος. Η συγκίνηση του παρευρισκόμενου πλήθους έφτασε στο κατακόρυφο όταν ο καλλίφωνος ψάλτης Τσαπαλήρας έψαλλε τον επίκαιρο ύμνο του Βενιζέλου.
Ζητωκραύγαζαν υπέρ του πρωθυπουργού και ξεφώνιζαν κατάρες κατά των δολοφόνων
Όμως ο Βενιζέλος θα χάσει εν μέσω της Μικρασιατικής Εκστρατείας τις εκλογές του 1920, τον Σεπτέμβριο του 1921 παντρεύεται στο Λονδίνο την Έλενα Σκυλίτση και τον Οκτώβριο θα βρεθεί στη Νέα Υόρκη και στα γραφεία του Εθνικού Κήρυκα. Εκεί τον υποδέχτηκαν ο Πέτρος Τατάνης με τον αρχισυντάκτη του Δημήτριο Καλλίμαχο….
Ο Τατάνης ήταν μέλος της ελληνο- αμερικανικής επιτροπής που περιλάμβανε εξέχοντες ελληνο-αμερικανούς αλλά κυρίως αμερικανούς φιλέλληνες και είχε σκοπό την δημοσιοποίηση των ελληνικών θέσεων και τον επηρεασμό της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Ο Δημήτριος Καλλίμαχος είχε γράψει για τον Τατάνη “Καμία δαπάνη δεν ήτο πολύ μεγάλη δια τον κ. Πέτρο Τατάνη, όταν επρόκειτο να εξυπηρετήση το έθνος και την κοινωνίαν…σπανίως ο ιδιοκτήτης μιας εφημερίδας έθεσε την εφημερίδα του εις την διάθεσιν ενός Εθνικού σκοπού, τόσον απεριορίστως”.
Ο Τατάνης κατ΄ανάγκη ενεργούσε και μόνος του όταν μπορούσε να προβάλλει τις θέσεις της Ελλάδας στις ΗΠΑ χρησιμοποιώντας το κύρος που του έδινε η ιδιότητά του ως διευθυντή της εφημερίδας Εθνικός Κήρυξ.
Λίγες μέρες μετά την καταστροφή της Σμύρνης θα στείλει επείγον τηλεγράφημα στον αμερικανό πρόεδρο Warren Harding επισημαίνοντας τον κίνδυνο στον οποίο αντιμετώπιζαν οι έλληνες στην ανατολική Θράκη και δήλωνε ότι υπήρχαν 75.000 εκπαιδευμένοι αμερικανοί πολίτες συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου που ήταν έτοιμοι να πάρουν τα όπλα για να εμποδίσουν τον αφανισμό τους σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης.
Τον αμερικανό πρόεδρο είχε ζητήσει να επισκεφθεί και ο Βενιζέλος, δεν κατόρθωσε τίποτα πέρα από μια τυπική συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών Χιούζ και «ουδείς απολύτως εγένετο λόγος περί των εν Ελλάδι πραγμάτων». Άλλωστε τι μπορούσαν να περιμένουν από ένα πρόεδρο που τζόγαρε αυτοπροσώπως στο Χρηματιστήριο μέχρι να αυτοκτονήσει;
(O μητροπολίτης Νέας Υόρκης Μελέτιος, ο μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης κατά την επίσκεψή του στα πιεστήρια του «Εθνικού Κήρυκα» στη Νέα Υόρκη).
Ένας αγνός πατριώτης
Ο Τατάνης ήταν μέλος της ελληνο- αμερικανικής επιτροπής που περιλάμβανε εξέχοντες ελληνο-αμερικανούς αλλά κυρίως αμερικανούς φιλέλληνες και είχε σκοπό την δημοσιοποίηση των ελληνικών θέσεων και τον επηρεασμό της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Ο Δημήτριος Καλλίμαχος είχε γράψει για τον Τατάνη “Καμία δαπάνη δεν ήτο πολύ μεγάλη δια τον κ. Πέτρο Τατάνη, όταν επρόκειτο να εξυπηρετήση το έθνος και την κοινωνίαν…σπανίως ο ιδιοκτήτης μιας εφημερίδας έθεσε την εφημερίδα του εις την διάθεσιν ενός Εθνικού σκοπού, τόσον απεριορίστως”.
Ο Τατάνης κατ΄ανάγκη ενεργούσε και μόνος του όταν μπορούσε να προβάλλει τις θέσεις της Ελλάδας στις ΗΠΑ χρησιμοποιώντας το κύρος που του έδινε η ιδιότητά του ως διευθυντή της εφημερίδας Εθνικός Κήρυξ.
Λίγες μέρες μετά την καταστροφή της Σμύρνης θα στείλει επείγον τηλεγράφημα στον αμερικανό πρόεδρο Warren Harding επισημαίνοντας τον κίνδυνο στον οποίο αντιμετώπιζαν οι έλληνες στην ανατολική Θράκη και δήλωνε ότι υπήρχαν 75.000 εκπαιδευμένοι αμερικανοί πολίτες συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου που ήταν έτοιμοι να πάρουν τα όπλα για να εμποδίσουν τον αφανισμό τους σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης.
Τον αμερικανό πρόεδρο είχε ζητήσει να επισκεφθεί και ο Βενιζέλος, δεν κατόρθωσε τίποτα πέρα από μια τυπική συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών Χιούζ και «ουδείς απολύτως εγένετο λόγος περί των εν Ελλάδι πραγμάτων». Άλλωστε τι μπορούσαν να περιμένουν από ένα πρόεδρο που τζόγαρε αυτοπροσώπως στο Χρηματιστήριο μέχρι να αυτοκτονήσει;
Ο διορατικός Αμαλιαδίτης
Ο Εθνικός Κήρυκας σαν δημοσιογραφικό όργανο ανταποκρίθηκε στις ανάγκες της Ομογένειας για περισσότερο από έναν αιώνα. Κράτησε μια προοδευτική στάση απέναντι στη διαμόρφωση μιας διπλής ταυτότητας των μεταναστών ως αμερικανών πολιτών αλλά ταυτόχρονα ελλήνων.
Αυτό οφείλεται στη διορατικότητα του ιδρυτή της Πέτρου Τατάνη και η πεποίθησή του πως μια εφημερίδα αντάξια των μεγαλεπίβολων στόχων του Ελ. Βενιζέλου θα εκπροσωπούσε τους έλληνες της Αμερικής συνολικά στους χώρους της πολιτικής , της οικονομίας αλλά και της πνευματικής και πολιτιστικής ζωής.
Στο πρωτοχρονιάτικο πρωτοσέλιδο του 1929 θα γράψει ο Τατάνης με ενθουσιασμό πως ” Ο ελληνισμός της Αμερικής …αποτελεί την μεγαλυτέρα οικονομική δύναμιν εν τω πανελληνίω και μιά κολοσσιαίαν σύνθεσιν Κοινοτήτων, Σχολείων, Εκκλησιών, Σωματείων. Από τον Ελληνισμόν αυτόν…εξήλθον πρώτης γραμμής επιχειρηματίαι, επιστήμονες, ηγέται εις κάθε κλάδον της ζωής”.
(Από την επετειακή εκδήλωση για την συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση του «Εθνικού Κήρυκα» όπου διακρίνεται στο βήμα ο νυν εκδότης της εφημερίδας κ. Αντώνης Διαματάρης που είναι ο μακροβιότερος στο πηδάλιο της εφημερίδας,από τους επτά συνολικά ιδιοκτήτες του στο διάστημα όλων αυτών των χρόνων).
Ο «ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΡΥΚΑΣ» σήμερα
Ο σημερινός εκδότης και διευθυντής του Εθνικού Κήρυκα ο κ. Αντώνης Διαματάρης είναι ο μακροβιότερος στο πηδάλιο της εφημερίδας,από τους επτά συνολικά ιδιοκτήτες του στο διάστημα όλων αυτών των χρόνων. Επί των ημερών του ο Εθνικός Κήρυκας σημείωσε άνθηση και έγινε ακόμη περισσότερο ο καθημερινός απαραίτητος και υπεύθυνος οδηγός ενημέρωσης και σχολιασμού για όλα όσα συμβαίνουν στην Ομογένεια, την Αμερική, τη γενέτειρα Ελλάδα και Κύπρο και τον κόσμο. Στα χέρια του Αντώνη Διαματάρη ο Εθνικός Κήρυκας του Πέτρου Τατάνη μπήκε με νεανικό σφρίγος, όπως όταν ξεκίνησε, στην πρώτη του εκατονταετία. Στα 100χρονα του Εθνικού Κήρυκα στη Νέα Υόρκη η εκδήλωση πλαισιώθηκε και από το βίντεο ”Εθνικός Κήρυκας και Ομογένεια”, προϊόν πολύμηνης επιστημονικής έρευνας στα αρχεία του Εθνικού Κήρυκα, στο Μουσείο Μετανάστευσης της Νήσου Έλις, στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Μανχάταν, στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων και στα αρχεία των κρατών στις δυο ακτές του Ατλαντικού. Από το 1984 η εφημερίδα στεγάζεται σε ιδιόκτητο κτήριο στο Long Island City και από το 1988 απέκτησε τα δικά της ιδιόκτητα γραφεία στην Αθήνα.
Το Μουσείο Τύπου
του Απόδημου Ελληνισμού
στην Αμαλιάδα
Η ιστορική οικία της οικογένειας Τατάνη στην Αμαλιάδα λειτουργεί ως Μουσείο Τύπου του Απόδημου Ελληνισμού. Στους εσωτερικούς της χώρους κατά καιρούς φιλοξενούνται καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (εκθέσεις, θεατρικές και μουσικές παραστάσεις) όπως επίσης τους θερινούς μήνες οι εκδηλώσεις αυτές πραγματοποιούνται στον αύλειο χώρο της Οικίας. Το αρχοντικό του Παναγή Τατάνη -εκτός από τον Πέτρο είχε ακόμη πέντε παιδιά- είχε χτιστεί πριν το 1900 και ο πλούτος του ήταν μοναδικός σε υλική και αισθητική αξία, είναι χαρακτηριστικό δε πως υπήρχε δωμάτιο στολισμένο που χρησιμοποιείτο αποκλειστικά για την φιλοξενία του αγωνιστή Μητροπολίτη Ηλείας Αντωνίου.
H ΑΠΟΨΗ TOY Skalistiri.news
Είναι πολύ σημαντικό για την Τοπική μας ιστορία να προβάλλονται άνθρωποι που άφησαν το δικό τους λιθαράκι και συνέβαλαν σημαντικά για την ανάπτυξη του τόπου τους. Είναι ακόμα δε πιο σημαντικό να γνωρίσουμε την ζωή αυτών των ανθρώπων και να μάθουμε για την προσωπικότητά τους, την δράση τους και το έργο που άφησαν πίσω τους. Ο Πέτρος Τατάνης είναι ένας από τους αγνούς και αφανείς ήρωες της Ηλείας. Μαζί με αυτόν υπάρχουν κι άλλοι που ακόμα δεν τους γνωρίζουμε ή έχουμε διαβάσει και ακούσει ελάχιστα όπως ο Πύργιος αγωνιστής του 1821 Χαράλαμπος Βιλαέτης, ο Γιώργος Γιαννιάς αλλά και άλλοι Ηλείοι που άφησαν το στίγμα τους στην ιστορία αυτού του ευλογημένου τόπου. Η πρωτοβουλία του Δήμου Ήλιδας για το Πανηλειακό αντάμωμα των Ομογενών της Διασποράς είναι προς την σωστή κατεύθυνση αφού με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στους απόδημους Ηλείους να βρεθούν στον τόπο τους σε συνδυασμό με το πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα που έχει ετοιμαστεί για αυτή την πολύ σημαντική διοργάνωση που θα πρέπει να καταστεί θεσμός για την Ηλεία.
ΠΗΓΕΣ:
1)Εθνικός Κήρυκας, Αλέξανδρος Κιτροέφ, Αντώνης Διαματάρης, Σταύρος Μαρμαρινός
2)Λεωνίδας Καρνάρος, ΑΜΑΛΙΑΔΑ (1821-1914)
3)ΒΥΡΩΝ ΔΑΒΟΣ, Στον Πύργο και στην Ηλεία του 1821-1930
Φωτογραφίες: Αρχείο Εθνικού Κήρυκα, αρχείο Σπύρου Μπεράτη.
