Γράφει ο Θεόδωρος Λάμπρος
Ιστορικός – Συγγραφέας και Διαχειριστής
του ιστορικού πόρταλ “Το skalistiri.news σκαλίζει το 1821”
*Το πρωτοπαλίκαρο του Νικηταρά και η ενέδρα στο Τούρκο Αγά
στο Φραγκοπήγαδο Μεσσηνίας
*Ένα ενδιαφέρον ιστορικό ντοκουμέντο για έναν αγνό αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης
*Ο Αναβιωτής και Μεσσήνιος Ανδρέας Βρυώνης έγραψε ένα παραδοσιακό τραγούδι αφιερωμένο στον Δημητράκη Λιανό
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 έχει πολλές άγνωστες πτυχές που την καθιστούν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα και συναρπαστική.
Το ιστορικό πόρταλ «Το skalistiri.news σκαλίζει το 1821» σας παρουσιάζει σήμερα μια ακόμα άγνωστη πτυχή του 1821 που αφορά τον αγνό αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης Δημητράκη Λιανό ή Αντριά και την φονική ενέδρα στον Τούρκο Μουράτ Αγά.
Η Καλαμάτα στα όπλα
Ο Νικηταράς με το ασκέρι του, αρματομένοι όλοι, έχουν κατέβει αχάραγα από τον Κουταλά μέσα από το Λαφογκρέμι και φυλάνε καραούλι στο ύψωμα του Φραγκοπήγαδου, κάμποσα μέτρα από την Καλαμάτα δυτικά της πόλης.
Από την προηγούμενη μέρα έχουν συγκεντρωθεί στην εκκλησία του Άγιο Νικήτα στον Κουταλά, Παπαφλέσσας, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Αναγνωσταράς και τα ασκέρια τους, αρματωμένοι Γαρδικιώτες, Ακοβίτες, Λεϊκιώτες και Καλαματιανοί.
Έγινε δοξολογία στον Άγιο Νικήτα και αφού ο παπάς ευλόγησε τα άρματα τους, έκατσαν κάτω από το μεγάλο σκίνο (που σώζεται μέχρι σήμερα και είναι δέντρο με τεράστιο κορμό), έφαγαν σουβλιστό κατσίκι και διάφορα καλούδια που τους πρόσφεραν οι Κουταλέοι χωρικοί, όπως, ντόπιο τυρί σφέλα, ελιές και ζυμωτό ψωμί, ήπιαν κρασί και χόρεψαν για εμψύχωση του αγώνα της επανάστασης που ξεκινούσε.
Εκεί, καθισμένοι κάτω από το σκίνο, σχεδίασαν να κατέβουν και να πιάσουν τα υψώματα γύρω από την Καλαμάτα. Άγιο Λιά, Μοναστήρι Βελανιδιάς, Φραγκοπήγαδο κ.λ.π. και να περιμένουν το σύνθημα για να μπουν οπλισμένοι στην πόλη.
Παράλληλα, Πετρόμπεης και Μούρτζινος με 2000 οπλισμένους Μανιάτες κατεβαίνουν προς Καλαμάτα.
Κάποιοι τούρκοι στην Καλαμάτα βλέποντας τις κινήσεις των ανταρτών θέλησαν να φύγουν από την πόλη για να γλυτώσουν από τυχόν μακελειό. Ένας από αυτούς και ο Μουράτ. Εξέχον τούρκος γιατρός χειρουργός. Από το τριώροφο πυργόσπιτο του στα Καλύβια νότια του σημερινού ναού Αγίου Κωνσταντίνου, είχε δει την κίνηση βόρεια στο βουνό προς τα μοναστήρια του Άγιο Λιά και της Βελανιδιάς. Είχε δει τους αντάρτες με τα μουλάρια φορτωμένα που ανέβαιναν στον Κουταλά.
Έτσι, φοβούμενος για τυχόν επανάσταση, πήρε την γυναίκα του, την κόρη του και μερικούς σεΐζηδες για συνοδεία του, καβαλίκεψαν τα άλογα για να φύγουν από την Καλαμάτα και να γλυτώσουν. Σκοπός του ήταν να ειδοποιήσει τους Τούρκους στο κάστρο της Κορώνης που υπήρχε ισχυρή Τουρκική δύναμη.
Το φονικό βόλι του Αντριά στον Μουράτ Αγά
Όταν έφτασαν στο ύψωμα του Φραγκοπήγαδου, έπεσαν πάνω στο καραούλι που είχαν στήσει τα ασκέρια τους Νικηταράς και Αναγνωσταράς. Ο καπετάνιος τους έκανε νόημα να σταματήσουν, μα, ο Μουράτης τσίγκλησε το άλογο να τρέξει. Τότε, ο Κουταλέος Δημήτρης Λιανός, πρωτοπαλίκαρο στο ασκέρι του Νικηταρά, (Αντριά τον αποκαλούσε ο Νικηταράς), σηκώνει τη μουσκέτα του, τον ντουφεκάει και ο Μουράτ πέφτει στο έδαφος να ξεψυχά. Ο Νικηταράς τραβάει το σπαθί του και του κόβει τα μούτρα. Η υπόλοιπη κουστωδία πια σταματάει.
Ο θάνατος του Μουράτ έφερε αναστάτωση στους Τούρκους και ανάγκασε τους οπλαρχηγούς να επισπεύσουν την έναρξη της επανάστασης για να μην προλάβουν οι Τούρκοι και οργανωθούν, για τις 23 του Μάρτη και όχι στις 25 του Ευαγγελισμού όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί από την Φιλική Εταιρία.
Μετά από αυτή τη στρατηγική απόφαση, οι οπλαρχηγοί με τα ασκέρια τους, το πρωί της 23ης Μαρτίου 1821, περικύκλωσαν την Καλαμάτα. Ο Αναγνωσταράς και ο Νικηταράς από Δυτικά από το Φραγκοπήγαδο, ο Παπαφλέσσας από τον Άγιο Λιά, ο Κολοκοτρώνης από το μοναστήρι της Βελανιδιάς και τέλος, ο Πετρόμπεης με τους Μανιάτες από Ανατολικά.
(O Δημητράκης Λιανός σκωτώνει τον Μουράτ. Πίνακας του ζωγράφου Βαγγέλη Δράκου – Λαογραφικό μουσείο Κυριακού – Καλαμάτα).
Του Δημητράκη Λιανού
Στίχοι: Ανδρέας Βρυώνης
Παραθέτουμε το παραδοσιακό τραγούδι για τον αγνό αγωνιστή Δημητράκη Λιανό σε στίχους του καλού φίλου και Αναβιωτή Ανδρέα Βρυώνη από την Καλαμάτα.
Ένα πουλάκι ξέβγαινε
στου Κουταλά τη ράχη.
Την Καλαμάτα αγνάντευε
Απ’ ένα καταράχι.
Βλέπει τ’ ασκέρια που ‘πιαναν
τα υψώματα στην πόλη.
Όπλα μπαρούτια και σπαθιά,
Αρματωμένοι όλοι.
Βλέπει στο Φραγκοπήγαδο
του Γκηταρά τ’ ασκέρι.
Το Δημητράκη το Λιανό
Μουσκέτα έχει στο χέρι.
Μουράτ αγάς επέρασε,
Καβάλα στ’ άλογο του.
Μα τούτη η συνάντηση,
Δεν ήταν για καλό του.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι πληροφορίες για τον Δημητράκη Λιανό αντλήθηκαν από το προσωπικό αρχείο του φίλου Ανδρέα Βρυώνη για την Επανάσταση του 1821.
