*Τα τεχνάσματα των Φιλικών
για να μην κινήσουν τις υποψίες
των Οθωμανών
*Ο εισηγητής της Φιλικής Εταιρείας Γρηγόρης Δικαίος ο γνωστός σε όλους Παπαφλέσσας υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της επιβολής άμεσης δράσης, που αν δεν εκδηλωνόταν έγκαιρα η Επανάσταση ήταν ενδεχόμενο να ματαιωθεί από μέτρα που θα λάμβαναν οι Τούρκοι
H Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί την σημαντικότερη κατ’ εμέ περίοδο της Ελληνικής μας ιστορίας. Παρόλα αυτά πριν ξεσπάσει τον Μάρτιο του 1821 προϋπήρξαν γεγονότα και περιστατικά που συνέβαλαν καθοριστικά για να οδηγηθούν οι εξεγερμένοι Έλληνες στην Επανάσταση που οδήγησε στην απελευθέρωσή τους ύστερα από τέσσερις αιώνες μακραίωνης δουλείας και δυνάστευσης από τον Οθωμανικό ζυγό.
Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που καθόρισαν την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ήταν η Μυστική Συνέλευση της Βοστίτσας το διάστημα από 26 έως 30 Ιανουαρίου του 1821.
Τον Ιανουάριο του 1821 η Πελοπόννησος βρισκόταν σε αναβρασμό και έτοιμη να ξεκινήσει τον αγώνα της απελευθέρωσης κατά του τουρκικού ζυγού.
Με προσεκτικές κινήσεις και μακριά από τα βλέμματα των Τούρκων οι Φιλικοί αποφάσισαν να συναντηθούν προκειμένου να οργανωθούν και να αποφασίσουν το χρόνο που θα εκδηλωνόταν η Επανάσταση.
Ο τόπος συνάντησης αποφασίστηκε να είναι η Βοστίτσα, το Αίγιο. Η τοποθεσία ήταν ιδανική, καθώς ήταν μία από τις περιοχές που υπήρχαν σχετικά λίγοι Τούρκοι. Στο Αίγιο λοιπόν από τις 26 έως τις 30 Ιανουαρίου του 1821, αποφασίστηκε και οργανώθηκε ο ένοπλος αγώνας κατά των Τούρκων.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς η Σύσκεψη της Βοστίτσας απετέλεσε σημαντική καμπή στην όλη υπόθεση της Επανάστασης τουλάχιστον για την περιοχή της Πελοποννήσου.
Η συγκέντρωση των Φιλικών και των προκρίτων όμως μόνο εύκολη υπόθεση δεν ήταν, αφού αν κινούσαν υποψίες θα ακολουθούσε σφαγή.
Γι αυτό και όταν ο Βοεβόδας της Βοστίτσας ζήτησε να πληροφορηθεί για την συγκέντρωση, του εξήγησαν ότι η συγκέντρωση αφορούσε κτηματικές διαφορές μεταξύ δύο μοναστηριών.
Μάλιστα τα… μέτρα ασφαλείας δεν περιορίστηκαν μόνο στις δικαιολογίες, αλλά οι συγκεντρωθέντες, για να μην κινήσουν τις υποψίες των Τούρκων, πραγματοποιούσαν τις συνελεύσεις κάθε μέρα σε διαφορετικό σπίτι. Τα σπίτια των προεστών Ανδρέα Λόντου, Αλέξανδρου Δεσποτόπουλου και Άγγελου Μελετόπουλου ήταν αυτά που φιλοξένησαν τις συνελεύσεις.
Οι διαφωνίες και οι αποφασίστηκε στη Βοστίτσα
Βασικό θέμα της συνέλευσης ήταν ο καθορισμός του χρόνου της έναρξης της επανάστασης. Αρχικά προσδιορίστηκε, αν οι συνθήκες το επέτρεπαν κι έπαιρναν ευνοϊκή απάντηση από την Ρωσία, η 25η Μαρτίου, αλλιώς η 23 Απριλίου ή η 21η Μαΐου. Επίσης σε περίπτωση που οι Οθωμανοί τους καλούσαν στην Τριπολιτσά θα κήρυσσαν την επανάσταση πρώτοι.
Κατά τη συνεδρίαση υπήρξαν πολλές διαφωνίες για την έναρξη της εξέγερσης. Μεταξύ αυτών που ζητούσαν αναβολή ήταν και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός (φωτό).
Βασικά υποστηρίχθηκαν δύο γνώμες:
- Η μία γνώμη, της οποίας κύριος υποστηρικτής ήταν ο Παπαφλέσσας
, ήταν η επιβολή άμεσης δράσης, που αν δεν εκδηλωνόταν έγκαιρα η Επανάσταση ήταν ενδεχόμενο να ματαιωθεί από μέτρα που θα λάμβαναν οι Τούρκοι με δεδομένο ότι ήδη οι κινήσεις της Φιλικής Εταιρίας ήταν γνωστές στην Υψηλή Πύλη.
2. Η άλλη γνώμη που υποστηρίχθηκε με έντονη αναβλητικότητα στηρίζονταν στα ερωτήματα: πως θα ξεκινούσε αυτή, (υπό ποιες συνθήκες); υπήρχαν ικανές ή είχαν ολοκληρωθεί οι προετοιμασίες; η εξέγερση θα ήταν καθολική; ποιος θα την διεύθυνε; Θα έφθανε βοήθεια από το εξωτερικό; πόση και ποια εγγύηση υπήρχε;
Και υπέρ των δύο παραπάνω γνωμών συνηγορούσαν σοβαρά επιχειρήματα. Σύμφωνα με παλαιότερες απόψεις, στη Βοστίτσα δεν ελήφθη καμία απόφαση.
Τι υποστηρίζουν οι νεότερες μελέτες
για την συνέλευση της Βοστίτσας
Η μυστική συνέλευση της Βοστίτσας (Ιανουάριος 1821) ήταν μια διευρυμένη σύσκεψη των μελών της εφορίας με τον απόστολο του Υψηλάντη, τον Γρηγόριο Δικαίο-Παπαφλέσσα.
Ο κοινός ιστοριογραφικός τόπος ότι στη Βοστίτσα υπήρξε σύγκρουση απόψεων των κοτζαμπάσηδων και ιερέων με τον Δικαίο, (όπως αναφέρεται π.χ. στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ΙΒ’, σ. 79) και ότι το ξέσπασμα της Επανάστασης έγινε περίπου τυχαία, δεν γίνεται αποδεκτό από σύγχρονους ιστορικούς (π.χ. Β. Παναγιωτόπουλος, Δ. Τζάκης).
Οι συντονισμένες ενέργειες υψηλού ρίσκου και συνωμοτικότητας (μετακινήσεις, συσκέψεις, συγκέντρωση χρημάτων και πολεμικού υλικού, πυκνή αλληλογραφία κτλ) και η ετοιμότητα που υπήρξε το τρίτο δεκαήμερο του Μαρτίου του 1821, δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν αν στη Βοστίτσα είχε απορριφθεί το επαναστατικό σχέδιο της Φ. Εταιρείας.
Η διαδεδομένη ιστοριογραφική άποψη που θέλει τον Δικαίο απομονωμένο ή και καταδιωκόμενο από τους κοτζαμπάσηδες και αρχιερείς βασίζεται στην επιλεκτική χρήση κάποιων πηγών (π.χ. Φωτάκος, Φραντζής, Π.Π .Γερμανός) και την αποσιώπηση άλλων.
Έχει αγνοηθεί η αποστολή του Σπ. Χαραλάμπους προς τους Υδραίους Φιλικούς στους οποίους έφερε τις αποφάσεις της συνέλευσης της Βοστίτσας και η σχετική επιστολή του Δικαίου, της 31-1-1821, με την οποία καλεί τον Ιάκωβο Τομπάζη να εμπιστευτεί και να αποδεχθεί τις εντολές του Χαραλάμπους. Πιστεύεται δηλαδή ότι στη Βοστίτσα δεν υπήρξαν μόνο διαφωνίες αλλά έγινε και η αποδοχή του σχεδίου για μετάβαση του Αλ. Υψηλάντη στη Μάνη και έναρξη της Επανάστασης.
Μετά τη συνέλευση αποφασίστηκε να σταλεί ο ιερομόναχος Ιερόθεος στην Πελοπόννησο να μαζέψει χρήματα για τον αγώνα ενώ πολλοί από τους παρευρισκόμενους πρόσφεραν πρώτοι χρήματα. Ο επίσκοπος Γερμανός Χριστιανουπόλεως 2.000 γρόσια, ο Α. Φρατζής 2.000, ο Σ. Χαραλάμπης 2.500, ο επίσκοπος Προκόπιος 1.500, και ο Α. Ζαΐμης 3.000. Μάλιστα διαβάστηκε και επιστολή του Μαυρομιχάλη που προέτρεπε στην γρήγορη έναρξη της επανάστασης.
Μεταξύ των αποφάσεων της συνέλευσης ήταν να ειδοποιήσουν όλους τους προκρίτους της Πελοποννήσου για τις σκέψεις και τις επιμέρους αποφάσεις της συνέλευσης. Ορίστηκαν δε ο Επίσκοπος Χριστιανουπόλεως να ειδοποιήσει κατά την επιστροφή του τους προεστούς των επαρχιών Μυστρά, Καλαμάτας, Αρκαδίας, Καρύταινης και Φαναρίου, ο Επίσκοπος Μονεμβασίας τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Στάλθηκαν επίσης επιστολές στον πρώην επίσκοπο Άρτης Ιγνάτιο και στην Ρωσία.
Από πρωτογενείς πηγές όπως την Ιστορία του Αμβρ. Φραντζή (Α’, σ. 11), μαρτυρία του Παπαφλέσσα, την ομιλία του Αλ. Δεσποτόπουλου το 1861, ομιλία του Θεόφιλου Βλαχοπαπαδόπουλου (ή Παπαβλαχόπουλου), διακόνου του Π.Π. Γερμανού που παρευρέθη στη Συνέλευση κ.ά. προκύπτει ότι τηρήθηκαν πρακτικά, μη σωζόμενα σήμερα.
(Από την ταινία “Παπαφλέσσας” με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ στον ομώνυμο ρόλο. Η σκηνή στη φωτογραφία είναι από την μυστική συνέλευση στη Βοστίτσα).
Ποιοι συμμετείχαν στη Συνέλευση
Στην μυστική συνέλευση της Βοστίτσας συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Παλαιών Πατρών Γερμανός , πρόεδρος της συνέλευσης, Παπαφλέσσας, εισηγητής της Φιλικής εταιρείας, Επίσκοπος Χριστιανουπόλεως Γερμανός Ζαφειρόπουλος, Πρωτοσύγκελος Χριστιανουπόλεως, Αμβρόσιος Φραντζής, Νικόλαος Λόντος, Ανδρέας Λόντος, Ασημάκης Ζαΐμης, Ανδρέας Ζαΐμης, Ανδρέας Χριστόδουλος ή Χριστοδούλου, Σωτήρης Χαραλάμπης, Επίσκοπος Κερνίκης Προκόπιος, Ηγούμενος του Μεγάλου Σπηλαίου Ρεγκλής ή Μπόχαλης, Ιερομόναχος Ιερόθεος, Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος, Λέων Μεσσηνέζης, Ιωάννης Παπαδόπουλος, Ασημάκης Φωτήλας, Σωτήριος Θεοχαρόπουλος, Επίσκοπος Μονεμβασίας Χρύσανθος, κ.α.
Η Σύσκεψη της Βοστίτσας απετέλεσε σημαντική καμπή στην όλη υπόθεση της Επανάστασης τουλάχιστον για την περιοχή της Πελοποννήσου. Μπορεί ίσως ν΄ απέτυχε του βασικού σκοπού της, πλην όμως ένα ήταν βέβαιο, ότι όλοι όσοι συμμετείχαν σ΄ αυτή απέκτησαν για πρώτη φορά πλήρη συνείδηση της τεράστιας προσπάθειας που αναλάμβαναν, καθώς και την ευθύνη και τους κινδύνους που θα διέτρεχαν πλέον μεταξύ ζωής και θανάτου.
Σε λιγότερο από δύο μήνες και λίγο μετά τη σύλληψη αρχιερέων και προκρίτων του Μοριά από τον Καϊμακάμη της Τριπολιτσάς ξέσπασε η επανάσταση στα Καλάβρυτα και ο ξεσηκωμός της Πάτρας (1821).
Επίσης μεγάλος πρωταγωνιστής στην μυστική συνέλευση της Βοστίτσας υπήρξε ο Γρηγόριος Δικαίος ο γνωστός σε όλους Παπαφλέσσας ο οποίος με την ισχυρή πειθώ του κατάφερε να πείσει τους παρευρισκόμενους ότι η ώρα του μεγάλου ξεσηκωμού είχε πλέον φθάσει. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τον αποκάλεσαν «Ο Μπουρλοτιέρης των ψυχών».
