Γράφει η Μαρία Συλαϊδή
(Αρθρογράφος – Συγγραφέας)
Στα χωριά της Ηλείας, οι παλιοί ήξεραν καλά πότε μικραίνουν οι μέρες. Δεν είχαν ρολόγια ακριβείας ούτε ηλεκτρονικά ημερολόγια, μα είχαν τα μάτια τους στραμμένα στον ουρανό. Ήξεραν πως, μόλις ο ήλιος έγερνε πιο νωρίς πίσω από τα βουνά, έπρεπε να τελειώνουν οι δουλειές στα χωράφια και να μπαίνουν τα ζώα στο μαντρί.
«Μικραίνουν οι μέρες, μεγαλώνουν οι νύχτες», έλεγαν, κι αυτό σήμαινε πως ο χρόνος άλλαζε ρυθμό. Οι γυναίκες μάζευαν τα παιδιά τους μέσα πιο νωρίς, έβαζαν φωτιά στο τζάκι και άναβαν το λυχνάρι. Οι γέροι κάθονταν στην κασέλα και έλεγαν ιστορίες για νεράιδες και ξωτικά που βγαίνουν με το σκοτάδι.
Δεν έβλεπαν το σκοτάδι σαν εχθρό, το έβλεπαν σαν ανάσα. Ήταν η ώρα της ξεκούρασης, της γειτονιάς, της οικογένειας. Το καλοκαίρι ανήκε στο φως και στον ιδρώτα, μα ο χειμώνας έφερνε τον νυχτερινό κύκλο, την παρέα γύρω από το τζάκι, το ψωμί που μοιραζόταν.
Σήμερα, μέσα στα φώτα των πόλεων, ξεχνάμε εύκολα αυτήν τη σοφία. Μα κάθε φορά που ο ήλιος χάνεται νωρίτερα, έχουμε την ευκαιρία να θυμηθούμε, ότι το σκοτάδι υπάρχει για να εκτιμήσουμε το φως.
Tips για γονείς
*Κάντε μαζί με τα παιδιά σας μια «καταγραφή δύσης». Κάθε μέρα σημειώστε την ώρα που σκοτεινιάζει. Θα δείτε πώς μικραίνουν οι μέρες και θα μιλήσετε για τους κύκλους της φύσης.
*Μοιραστείτε ιστορίες που θυμάστε από τους παππούδες σας για το φως και το σκοτάδι. Αφήστε τα παιδιά να δουν ότι το σκοτάδι κάποτε ήταν συντροφιά και όχι απειλή.
*Φτιάξτε «βραδιές χωρίς ηλεκτρικό φως». Σβήστε τα φώτα, ανάψτε κεράκια ή ένα φακό, ζηστε πως έκαναν παλιά οι γηραιότεροι και διαβάστε παραμύθια.
Tips για εκπαιδευτικούς
*Εξηγήστε με απλά λόγια την κλίση της γης και γιατί μικραίνουν οι μέρες τον χειμώνα. Χρησιμοποιήστε μια υδρόγειο και έναν φακό.
*Ζητήστε από τα παιδιά να φτιάξουν ζωγραφιές «Η μέρα και η νύχτα σαν φίλοι». Έτσι θα δουν ότι το σκοτάδι δεν είναι κάτι κακό.
*Οργανώστε ένα μικρό θεατρικό με ήρωες τον Ήλιο, το Φεγγάρι και τα Αστέρια.
Tips για παιδιά
*Φτιάξτε ένα κουτί-ήλιο. Βάλτε μέσα πράγματα που σας δίνουν χαρά (ένα μικρό παιχνίδι, μια ζωγραφιά, ένα σημείωμα). Όποτε σας φαίνεται η νύχτα μεγάλη, ανοίξτε το.
*Ζωγραφίστε τον δικό σας ήλιο όπως τον φαντάζεστε το χειμώνα, κουρασμένο, παιχνιδιάρικο, σκεπτικό.
*Το βράδυ, κοιτάξτε τον ουρανό και μετρήστε αστέρια. Σκεφτείτε ότι είναι μικροί ήλιοι που περιμένουν να ξημερώσει.
Προτάσεις Βιβλίων
*Το αγόρι που ζωγράφιζε τον ήλιο – Βασίλης Παπατσαρούχας. Μια ιστορία για την ελπίδα και την υπομονή.
* Ο κλέφτης του ήλιου- Hemming Alice . Μια πολύ αστεία ιστορία για το μπέρδεμα που προκαλεί στον Σκίουρο (και σε όλους μας) η αλλαγή των εποχών.
* Ο Σβούρας και ο ήλιος που φωτίζει τη βροχή – Αλίνα Ιωάννου Ένα βιβλίο για να αντικαθιστούν τα παιδιά τις αρνητικές σκέψεις με θετικές εικόνες, ώστε να νιώθουν χαρά και ασφάλεια σε δύσκολες στιγμές.
Διήγημα
Το παιδί του ήλιου
Ο Νικήτας ήταν εννιά χρονών κι είχε μια ανησυχία, δεν προλάβαινε να παίξει. Στην αυλή το μπάσκετ έμενε μισό, το κρυφτό με τους φίλους διαλυόταν γρήγορα, γιατί το σκοτάδι έπεφτε πριν καλά-καλά το καταλάβουν.
«Μαμά, γιατί ο ήλιος φεύγει τόσο νωρίς;» ρώτησε μια μέρα, σχεδόν θυμωμένος.
Η μητέρα του τον αγκάλιασε. «Γιατί τώρα χρειάζεται ξεκούραση. Όπως κι εμείς.»
«Μα εγώ δεν θέλω να χάνεται!»
Η μαμά χαμογέλασε: «Θα το καταλάβεις κάποτε. Ο ήλιος ξέρει τι κάνει.»
Τη νύχτα εκείνη, ο Νικήτας είδε ένα όνειρο παράξενο. Ο ήλιος στεκόταν μπροστά του, σαν νεαρό αγόρι με χρυσαφένια μαλλιά που ανέμιζαν σαν φλόγες. Τα μάτια του έλαμπαν σαν αναμμένα κάρβουνα.
«Με φωνάζουν να φύγω νωρίς», είπε ο ήλιος.
«Μα γιατί; Δεν θέλω να φεύγεις!»
Ο ήλιος κάθισε δίπλα του, πάνω σε ένα λιβάδι που φωτιζόταν μόνο από το δικό του
φως.
«Ξέρεις, μικρέ, αν δεν χανόμουν, δεν θα καταλάβαινες ποτέ πόσο πολύτιμο είναι το φως μου. Το σκοτάδι δεν είναι εχθρός. Είναι ο φίλος που με ξεκουράζει, για να ξαναγεννηθώ κάθε πρωί.»
Ο Νικήτας χαμήλωσε το βλέμμα. «Δηλαδή, όταν νυχτώνει, είναι για να χαίρομαι περισσότερο το αύριο;»
Ο ήλιος γέλασε. «Ακριβώς. Κάθε φορά που φεύγω, υπόσχομαι να ξανάρθω. Μάθε να με περιμένεις. Η υπομονή είναι η αληθινή μαγεία του φωτός.»
Το αγόρι ήθελε να τον ρωτήσει κι άλλα, μα ο ήλιος σήκωσε το χέρι του και το όνειρο διαλύθηκε σε μια χρυσή λάμψη. Οι επόμενες μέρες κύλησαν γρήγορα. Ο Νικήτας συνέχιζε να βλέπει τον ήλιο στα όνειρά του. Μια φορά τον είδε να περπατά δίπλα στη θάλασσα και να ρίχνει στα κύματα κοχύλια-ακτίνες. Μια άλλη φορά, τον είδε να κάθεται σε ένα βουνό και να μιλάει με το φεγγάρι σαν παλιοί φίλοι.
«Κι εσύ δεν στεναχωριέσαι που φεύγεις;» τον ρώτησε.
«Όχι, γιατί ξέρω ότι πίσω από κάθε νύχτα με περιμένει μια καινούρια μέρα. Και ξέρω ότι η απουσία μου κάνει τον κόσμο να εκτιμά την επιστροφή μου.»
Ο Νικήτας άρχισε να σκέφτεται αλλιώς. Όταν βράδιαζε, δεν γκρίνιαζε πια. Αντίθετα, κοιτούσε τον ουρανό και περίμενε τα πρώτα αστέρια. «Είναι μικροί ήλιοι», έλεγε μέσα του. «Δεν είμαι ποτέ στο σκοτάδι πραγματικά.»
Ένα απόγευμα, καθώς έπαιζε με τους φίλους του, ο ουρανός βάφτηκε κόκκινος. Τα παιδιά σταμάτησαν και κοίταξαν τη δύση. Ο Νικήτας σήκωσε το χέρι του και ψιθύρισε: «Καληνύχτα. Ξέρω ότι θα ξανάρθεις.» Και σαν να τον άκουσε, μια ακτίνα φωτός τρεμόπαιξε για λίγο, σαν χαμόγελο.
Ο χειμώνας προχώρησε. Οι μέρες μίκρυναν ακόμα περισσότερο, τα βράδια μεγάλωναν. Ο Νικήτας καθόταν δίπλα στο τζάκι με τη γιαγιά του, που του έλεγε παλιές ιστορίες. Για ξωτικά που μπερδεύονταν στις σκιές, για αγίους που ευλογούσαν τα χωράφια, για τον ήλιο που κάποτε έπεσε στη γη για να σώσει έναν άνθρωπο. Ο μικρός άκουγε με μάτια λαμπερά. Όταν πήγαινε να κοιμηθεί, έβλεπε πάλι τον ήλιο στα όνειρά του. Μια φορά τον είδε γέρο, κουρασμένο, να κρατάει μπαστούνι.
«Κουράστηκα, μικρέ. Χρειάζομαι ανάπαυση.»
«Ξεκουράσου», του είπε ο Νικήτας. «Σε περιμένουμε.»
Ο ήλιος χαμογέλασε και ηρεμία απλώθηκε παντού.
Κι όταν ήρθε η άνοιξη, το πρωί που ο Νικήτας βγήκε στην αυλή, ένιωσε πως ο ήλιος ανέβηκε ψηλότερα στον ουρανό και άργησε περισσότερο να χαθεί. Έτρεξε, σήκωσε τα χέρια ψηλά και φώναξε: «Καλώς γύρισες!»
Ο ήλιος φώτισε το πρόσωπό του σαν απάντηση. Ο Νικήτας κατάλαβε τότε αυτό που η μητέρα του έλεγε από την αρχή,πως το φως είναι πολύτιμο γιατί υπάρχει το
σκοτάδι. Και κάθε φορά που η νύχτα έπεφτε, δεν ένιωθε πια λύπη. Ένιωθε μια υπόσχεση.
Μην ξεχνάτε Ο ήλιος που μαθαίνει να χάνεται νωρίς μάς διδάσκει ότι η ζωή έχει ρυθμούς. Το σκοτάδι δεν είναι απώλεια, είναι διάλειμμα, προετοιμασία για το επόμενο φως. Κι όπως έλεγαν οι παλιοί στα χωριά μας: «Όποιος σέβεται τη νύχτα, χαίρεται περισσότερο τη μέρα».
