Ο Αγώνας της Εθνεγερσίας υπήρξε δύσκολος. Τόσο ως σύλληψη ενός εγχειρήματος (μία εθνική ομάδα με υποτυπώδη οργάνωση και λιγοστά μέσα θα τα έβαζε με μία –ούτως ή άλλως-υπολογίσιμη Αυτοκρατορία της εποχής εκείνης) όσο και ως υλοποίηση. Μία υλοποίηση με θυσίες και αγώνες, μικρούς ή μεγάλους, με νίκες και ήττες, θριάμβους και ολοκαυτώματα, αφορούσε το σύνολο του Λαού.
Στο σύνολο αυτό, παρότι η όλη προσπάθεια αντιστοιχούσε σε πολεμική κινητοποίηση, στοιχείο ίσως προσιδιάζον σε άνδρες, κορυφαία θέση είχαν και οι Ελληνίδες. Πολλές από αυτές (Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα, Μαντώ Μαυρογένους, Σουλιώτισσες και άλλες) τις γνωρίζουμε ήδη από τα σχολικά μας θρανία. Ωστόσο, αν ερευνήσουμε στιγμές του Αγώνος, πολεμικές ή ειρηνικές, θα δούμε τις γυναίκες δίπλα στους άντρες. Δίπλα στους πατέρες, τους συζύγους, τους αδελφούς ή τα παιδιά τους. Γι’ αυτό και αυτός έδωσαν τον δικό τους φόρο αίματος στο μεγάλο αυτό εθνικό εγχείρημα.
Με άρτια προσέγγιση πηγών και μελετών
Στο παρελθόν είχαν εκδοθεί πολλές μελέτες ή βιβλία για την συμμετοχή γυναικών στην Ελληνική Επανάσταση. Η βιβλιογραφία είναι πλούσια, αλλά συχνά δυσεύρετη ή περιορισμένη. Η Ευγενία Κατούφα, μία επιστήμων και ακούραστη ερευνήτρια, ως Δημοτική Σύμβουλος Χαλανδρίου και Πρόεδρος Δημοτικής Επιτροπής Ισότητας Χαλανδρίου, προέβη σε μια εξαντλητική έρευνα για την συμβολή των γυναικών το 1821. Καρπός αυτής της προσπάθειας είναι το καλαίσθητο και συνοπτικό βιβλίο (170 σελίδες, που αποφεύγει τα περιττά σε μία εποχή που ο χρόνος για την ανάγνωση και μελέτη ενός βιβλίου είναι κατά κανόνα περιορισμένος-λόγω, κυρίως, νοοτροπίας του σύγχρονου αναγνωστικού κοινού) με τίτλο «Η συμβολή των Γυναικών στην Ελληνική Επανάσταση».
Στον Πρόλογό της η πανεπιστημιακή Μαρία Ευθυμίου περιγράφει την όλη προσπάθεια ως εξής: «Η κα Ευγενία Κατούφα μπήκε, εν όψει των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, στη διαδικασία συγκέντρωσης υλικού σε σχέση με τη συμμετοχή της Ελληνίδας στον Αγώνα του ΄21. Προς τον σκοπόν αυτόν, συγκέντρωσε σχετικά αποσπάσματα τόσο από εκδοθέντα πονήματα που αφορούν το΄21, όσο και από πηγές του ιδίου του ΄21».
Οι αρετές των Γυναικών ενός Αγώνος θρυλικού
Για τις αρετές των Ελληνίδων του 1821 η Μ. Ευθυμίου τονίζει : «Οι γυναίκες βρέθηκαν στην δίνη των γεγονότων, στη βία και στις συμφορές του πολέμου, επιστρατεύοντας την αντοχή, την αξιοπρέπεια, την περηφάνεια, την καρτερία, την εφευρετικότητα, το πείσμα, τη γενναιότητά τους, σε κάθε περίσταση και στιγμή. Τα έργα τους παρέμειναν πολλές φορές σιωπηλά, δύσκολα ανιχνεύσιμα και, εξ αυτού, συχνά μη καταγεγραμμένα».
Την προσπάθεια καταγραφής ανέλαβε με τον ερευνητικό της ζήλο η Ευγενία Κατούφα. Ανάμεσα στις γυναίκες που αναδεικνύονται είναι οι Καπετάνισσες της Κλεφτουριάς, οι Φαναριώτισσες και τα μέλη της Φιλικής, οι Σουλιώτισσες, οι γυναίκες του πολιορκημένου Μεσολογγίου, αλλά και οι θαλασσομάχοι (Μπουμπουλίνα, Μαυρογένους, Βιζβίζη), ακόμη και γυναικών ιατρών.
Μέσα από την προβολή περιστατικών ηρωισμού και αυτοθυσίας αποδεικνύεται ότι η συμβολή τους τόσο στην εξάπλωση του Αγώνος όσο και στην αντοχή και διάρκειά του (κατόπιν πλήθους ατυχιών ή ολοκαυτωμάτων) υπήρξε τεράστια. Η ανάγνωση αυτών των περιστατικών σήμερα (που η έννοια, ή ιδεολογία του φεμινισμού επιδέχεται πολλαπλές-και ιδιοτελείς ερμηνείες) μάς κάνει να συγκινηθούμε. Να σταθούμε με σεβασμό απέναντι σε αυτές τις ηρωικές μορφές, που λες και συνεχίζουν την μακρά πολεμική παράδοση ανδρών και γυναικών του Ελληνικού Έθνους.
Πλούσιο φωτογραφικό υλικό συνοδεύει το κείμενο
Το όλο κείμενο του βιβλίου συνοδεύεται από πλήθος εικόνων, έργων ζωγραφικής και γλυπτικής που αφιερώθηκαν στις μορφές αυτές. Στον Αγώνα του 1821 δίπλα στις Ελληνίδες στέκονται ισότιμα και οι Φιλελληνίδες, που κυρίως από τις χώρες τους δραστηριοποιήθηκαν για τα Δίκαια του Ελληνισμού. Με εράνους και συγκέντρωση εφοδίων αυτές συνέβαλαν με τον τρόπο τους στην ανάπτυξη του φιλελληνικού ρεύματος και στο να αποκτήσει ο Ελληνισμός την Ελευθερία του.
Το όλο εγχείρημα (στηριγμένο σε πλούσια βιβλιογραφική ενημέρωση και οι σε έρευνα σε Μουσεία, Αρχεία και Βιβλιοθήκες, σε όλην την χώρα) έχει την δική του αξία στην επέτειο των 200 ετών από το 1821. Όπως ορθά στον Επίλογο αναφέρει η Ευγενία Κατούφα «ας είναι αυτή η μικρή αναφορά ένα μικρό μνημόσυνο για τη μεγάλη ευγνωμοσύνη που τους οφείλουμε για τα διδάγματα που μας άφησαν». Αυτός ο Επίλογος, αυτά τα απλά και ουσιώδη λόγια περικλείουν την σημασία αυτών των μορφών που περιγράφονται στο βιβλίο της κυρίας Κατούφα.
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας
Καθηγητής φιλόλογος –Συγγραφέας
