Γράφει η Σοφία Δ. Αγραπίδη
(Στρκος ε.α – Συγγραφέας)
Τα παραδοσιακά παιχνίδια που χάθηκαν, τα παιδιά που εγκλωβίστηκαν στα γρανάζια της νέας εποχής, οι γειτονιές και οι συνοικίες που ερήμωσαν είναι ένα θέμα που απασχολεί αρκετούς ενήλικες καθώς και μελετητές αυτού του τομέα της παράδοσης.
Για όσους μεγαλώσαμε σε μικρά μέρη αλλά και για τις γενιές της μεταπολεμικής Ελλάδας στις πόλεις που δεν είχαν πάρει ακόμη την απάνθρωπη όψη τους, η αξία των παραδοσιακών παιχνιδιών είναι ανεκτίμητη, η μελαγχολία που χαρακτηρίζει την κοινωνία κυρίως το καλοκαίρι με την απουσία των παιδικών φωνών από τις γειτονιές, διάχυτη, τα θυμωμένα και εκνευρισμένα παιδικά προσωπάκια περισσότερα από ποτέ. Ταξιδεύοντας κανείς μέσω των πανέμορφων ασπρόμαυρων φωτογραφιών σε διάφορα παλαιοβιβλιοπωλεία κι εκθέσεις, διαπιστώνει, ότι τα παιδιά κάθε ηλικίας δεν ήταν ενδυματολογικά άψογα, δεν ήταν ατσαλάκωτα, δεν είχαν υποδήματα με ταμπέλα που παραπέμπει στην ακριβή τιμή τους, δεν έτρωγαν εξωτικά φρούτα ή μπάρες δημητριακών το απόγευμα αλλά μια φέτα ζυμωτό ψωμί με λάδι και ζάχαρη, μερέντα (για όσους διέθεταν), τα καλοκαίρια κεράσια, βύσσινα, βανίλιες, κορόμηλα από τα δέντρα της αυλής ή της γειτονιάς.Δεν είχαν τίποτα από τα χαρακτηριστικά που οδηγούν στο φαίνεσθαι, που καλλιεργούν την επίδειξη αλλά διέθεταν το αληθινό χαμόγελο της χαράς του Θεού που κατοικεί στις παιδικές ψυχές.Τα παιδιά έπαιζαν όλα, έξω όπως λέγαμε την αυλή ή τη γειτονιά κι απολάμβαναν τη φύση, έπεφταν μάτωναν τα γόνατά τους , κλαψούριζαν για πολύ λίγο και ξανασηκώνονταν αμέσως (όπως άλλωστε γίνεται στην ζωή μας), πάλι τρέχοντας με χαμόγελο σε αντίθεση με τα παιχνίδια της εποχής που έχουν φυλακιστεί στο εγώ τους μαζί με την υψηλού κόστους συσκευή τους, που μόνο διεκδικούν όταν βρίσκονται μ’ άλλα παιδιά, δίχως να γνωρίζουν τι σημαίνει “δίνω”, με ένα μεγάλο ποσοστό να παρουσιάζουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα (γι’ αυτό δεν φταίει μόνο η απουσία ελεύθερων ομαδικών παιχνιδιών αλλά διάφορα ακόμη αρνητικά χαρακτηριστικά της εποχής). Το καλοκαίρι οι γειτονιές έσφυζαν από τις παιδικές φωνές και μόλις η ώρα έφτανε έντεκα ακούγονταν οι φωνές των μανάδων οι οποίες έθεταν το τέλος της μέρας. Η τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα, τα παιδιά να παίζουν μέσω των ηλεκτρονικών συσκευών παιχνίδια με άλλα παιδιά από οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη, να ακονίζουν την μνήμη τους, ταυτόχρονα όμως να έχουν έτοιμες πληροφορίες, να εισέρχονται στην εικονική πραγματικότητα με βίαιες σκηνές κι ακούσματα,μια αντιφατικότητα η οποία είναι πραγματικά επικίνδυνη για την ορθή πνευματική και συναισθηματική τους ωρίμανση.Το πέρασμα των χρόνων -κάτι που κανείς δεν μπορεί να σταματήσει- σίγουρα έφερε την εξέλιξη και την βελτίωση σ’ αρκετά θέματα που απασχολούσαν τον άνθρωπο, αλλά με την ίδια σιγουριά αναφέρω ότι έσβησε ή τείνει να σβήσει την ομορφιά της ανθρώπινης ελευθερίας (όχι ασυδοσίας), της ομαδικότητας, της αρμονικής -ακόμη και μέσα από μικροκαυγαδάκια-συνύπαρξης. Τίποτα όμως δεν ξεριζώνεται εάν δεν το θελήσουμε.Έτσι συμβαίνει και με το θέμα του κειμένου. Η νέα εποχή εκτός της ύπαρξης των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και διαδικτυακών δυνατοτήτων, της προσφοράς των δεδομένων κι όχι της αναζήτησης αυτών, παρουσιάζει μια τραγικά αλματώδη αύξηση στην βία και στην εγκληματικότητα, συνέπεια του στρες που δημιουργούν οι οικονομικές απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας, η κατάλυση των ηθών, η εκμετάλλευση των λαών μέσω των μετακινήσεων, η απαξίωση της ανθρώπινης υπόστασης. Στο ζήτημα των παιχνιδιών η αλήθεια είναι ότι αρκετοί γονείς και κηδεμόνες εφησυχάζουν έχοντας τα παιδιά τους τις περισσότερες ώρες σε μια καρέκλα αγκαλιά με το ηλεκτρονικό τους, αφού δεν χρειάζεται οι ίδιοι να τα απασχολήσουν, να παίξουν μαζί τους, να τους προσφέρουν το ταξίδι κάποιου παραδοσιακού παιχνιδιού έστω και διά της αφηγήσεως. Ακολούθησαν την νεοπλουτίστικη τάση, που ουσιαστικά είναι μια “φθηνή” ηθικά κατάσταση, της πλήρους εισαγωγής εξωσχολικών δραστηριοτήτων κατά το σχολικό έτος με αποτέλεσμα τα παιδιά όχι μόνο να μην έχουν ελεύθερο χρόνο για αληθινό παιχνίδι αλλά να είναι κουρασμένα, συνεχώς αγχωμένα. Το καλοκαίρι δε, πως θα χαλαρώσει ο γονιός που οι απαιτήσεις της δουλειάς του είναι υπερβολικέςς κατά το περισσότερο χρονικό διάστημα αν ασχοληθεί με τα παιδιά;Κι όμως επειδή κάθε καλό αποτέλεσμα το φέρνουν θυσίες, θα πρέπει να θυσιάσουν οι ενήλικες όχι υλικά αλλά τον χρόνο τους, την καλή τους ενέργεια, τη διάθεσή τους για να παρουσιάσουν στα παιδιά μια πραγματικότητα που χάνεται αλλά που οι αξίες της είναι πολύτιμες!Μπορούμε να ωθήσουμε τα παιδιά να παίξουν κρυφτό, κυνηγητό, μήλα,αμπάριζα, κουτσό, τσιλίκι, κορόιδο, περνά-περνά η μέλισσα,δεν περνάς κυρά Μαρία,αλάτι ψιλό – αλάτι χοντρό, τυφλόμυγα, πούν’ το δαχτυλίδι,βόλους, σβούρα κι άλλα πολλά ακόμη.Πλέον χρειάζονται την επίβλεψή μας λόγω των αλλαγών των κοινωνικών δεδομένων,αλλά εδώ είναι η θυσία που προανέφερα. Θέση επίσης έχουν τα επιτραπέζια παιχνίδια που ακονίζουν τον νου και προάγουν την ομαδικότητα, τα βιβλία κι όχι μόνο τα βίντεο για κάθε θέμα που παρουσιάζει το διαδίκτυο. Είναι δυνατόν να αναπτύσσονται όμορφα, ήρεμα συναισθήματα μέσω του κλεισίματος στο τσιμέντο σε πόλεις και χωριά, μέσω του ανταγωνισμού, μέσω των βίαιων εικόνων;Αυτονόητο ότι πρέπει να βρίσκονται στο πνεύμα της εποχής αλλά το “μέτρον άριστον” των προγόνων μας έχει θέση παντού. Πως θα ξεχωρίσει το καλοκαίρι ή οι διακοπές γενικότερα αν αφήνουμε τα παιδιά να ασχολούνταν με το ίδιο αντικείμενο;Διακοπές σημαίνει διακόπτω από την καθημερινότητα και όσον αφορά τα παιδιά πιστεύω η παρότρυνση για την ενασχόληση με παραδοσιακά παιχνίδια κάποιο διάστημα τον χρόνο είναι μια σπουδαία πηγή ξεκούρασης και άντλησης αξιών. Από την αρχαιότητα το παιχνίδι είχε δυνατό και ξεχωριστό ρόλο για την ανάπτυξη του ανθρώπου, στον σωματικό και ψυχολογικό τομέα.Όλοι οι λαοί έχουν στην κουλτούρα τους παραδοσιακά παιχνίδια που συνήθως συνδέονται με κάτι κοινό όπως συμβαίνει στα περισσότερα θέματα της ανθρώπινης κοινωνίας.Αρκεί να εμπεδώσουμε ότι το παιχνίδι είναι συνδεδεμένο με τον άνθρωπο από την ώρα που γεννιέται κι αποτελεί μια αυθόρμητη ενέργεια κίνησης, χαράς, σκέψης,δημιουργίας, ζυμώνει τη φαντασία, ότι μέσα από το παραδοσιακό παιχνίδι που διεξάγεται στη φύση (αυλή, πάρκο , αμμουδιά) το παιδί αναλύπτει τη σχέση του με το φυσικό περιβάλλον, τη σχέση του με τα άλλα παιδιά, χτίζει φιλίες, αποτυπώνει στιγμές που δημιουργούν αναμνήσεις οι οποίες λειτουργούν ως καταλυτικός παράγοντας αρμονίας, κοινωνικότητας για την συνέχεια της ζωής του. Στο περιβάλλον ανήκουμε γι’ αυτό κι αποτελεί τον φυσικό μας χώρο που μέσα από τα παιχνίδια που χάνονται, ως παιδιά δενόμαστε,μαθαίνουμε να το σεβόμαστε.Είναι χρέος όλων μας να κατανοήσουμε την αξία των παραδοσιακών παιχνιδιών και να αναζητούμε χρόνο, να αφήνουμε χρόνο στα παιδιά, ώστε να παίζουν γιατί η χαρά που θα πάρουν θα αποτελέσει κίονες των θεμελίων για την καλή ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη. Ας αφιερώσουμε αυτό το καλοκαίρι χρόνο κι ας συμμετέχουμε αν απαιτηθεί κι εμείς στην εκμάθηση, στην πραγματοποίηση κάποιου παραδοσιακού παιχνιδιού. Ας σκεφτούμε ότι το μέλλον θα αποτελείται από ενήλικες που εμείς τους διαπαιδαγωγήσαμε…μήπως συνειδητοποιήσουμε την ευθύνη μας.
Οφείλουμε να εμπλουτίζουμε τον συναισθηματικό κόσμο των παιδιών, οφείλουμε να τους γνωρίζουμε τις αξίες τους εσωτερικού κόσμου, οφείλουμε να είμαστε αρωγοί στην νοητική τους ανάπτυξη, στην εύστοχη σκέψη τους καθόσον είναι αυτά που μένουν όταν τα υλικά αγαθά, όταν τα πλούτη χάνονται..
Με αγάπη
Σοφία Δ. Αγραπίδη
Στρκος ε.α – Συγγραφέας
