Παρουσιάστηκε στις 8/10/22 στα Κρέστενα το έργο του ιστορικού Ιωάννη Βίτσα «Η παραλίμνια χώρα της επαρχίας Ολυμπίας», υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος. Πρόκειται για ένα σπουδαίο ιστορικό πόνημα το οποίο μέσα σε 685 σελίδες αποτελεί την μοναδική ολοκληρωμένη καταγραφή της ιστορίας ενός μεγάλου τμήματος της νότιας Ηλείας.
Σκοπός της παρούσας μελέτης που είναι αποτέλεσμα πενταετούς συστηματικής εργασίας του συγγραφέως, είναι να καλύψει το κενό της ιστορικής γνώσης που υπάρχει για τον συγκεκριμένο χώρο και να φωτίσει σκοτεινές ή άγνωστες πτυχές της ιστορίας του, παράλληλα δε να αποτελέσει μια συγκεντρωτική βάση δεδομένων για τη μελέτη της ιστορίας των οικισμών του, τονίζοντας εκείνα τα στοιχεία που αναδεικνύουν την ιστορική τους ταυτότητα.
Είναι μία ιστορική αναπάρασταση 3.500 ετών. Από τους Ομηρικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Μία τοπογραφική αποτύπωση ακριβής και λεπτομερειακή σαν εφαρμοσμένη κοινωνική ανθρωπολογία, εικονογραφημένη με εικόνες που υπήρξαν έγχρωμες και ερατεινές, όπως μαρτυρούν τα ίχνη-μνημειακά σπαράγματα που τα ενώνει η μαστοριά των τεχνών της αρχαιολογικής/αρχιτεκτονικής σκαπάνης και σμίλης που μαρτυρεί τη σχέση του ανθρώπου, τη συνεργατική και συνυπηρετική.
Ένα σπάνιο για τη σύνθεσή του γεωμορφολογικό πεδίο, το οποίο προσδιοριζόταν τόσο από πανοραμικά υψώματα, στενά περάσματα, εύφορες πεδιάδες και πλούσια δάση, όσο και από λίμνες με σπάνια σπήλαια, ιαματικά ύδατα και μεγάλους ποταμούς, καθόριζε τους όρους επιβίωσης και ανάπτυξης του τόπου, από την εποχή που ο Νέστορας έκλεβε τις αγελάδες των χαλκοχιτώνων Επειών. Πελασγοί, Νηλείδες, Μινύες, και Ηλείοι, άφησαν μνημεία ενός σπουδαίου πολιτισμού δημιουργώντας σπουδαία οικιστικά κέντρα.
Η περιοχή αποτέλεσε ένα ισχυρό πόλο έλξης ένα «χωνευτήρι» πολιτισμών, με τα εδάφη της να έχουν κομβική σημασία για τις μετακινήσεις και εγκαταστάσεις πληθυσμών από τα προϊστορικά χρόνια, αφού εκεί υπήρχαν τα μοναδικά φυσικά περάσματα της Δ. Πελοποννήσου, του Αλφειού και της στενωπού του Κλειδίου. Το Θρύο και το Επιτάλιο ήλεγχαν τις εκβολές και τη θέση του ποτάμιου πόρου, το μοναδικό πέρασμα του Αλφειού, γνωστό από τη Μυκηναϊκή εποχή, που εξυπηρετούσε τον παραλιακό δρόμο προς την Ήλιδα. Το Σαμικό ήταν το σημαντικότερο μέρος της αρχαίας Τριφυλίας, το στενό των «Θερμοπυλών» της δυτικής Πελοποννήσου, το «κλειδί» των μετακινήσεων ποικίλων προϊστορικών και ιστορικών φύλων, που με σθεναρό μένος επεδίωκαν να το κατοικούν και να το ελέγχουν. Ο Σκιλούντας με τα εύφορα τοπία του υπήρξε η «ήρεμη δύναμη» της αρχαίας Τριφυλίας, με σημαντική συνεισφορά στη διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων και θεσμών, με τον Ξενοφώντα να αφήνει μέχρι σήμερα το δικό του ανεξίτηλο στίγμα. Ρωμαίοι, Σλάβοι, Φράγκοι, Αλβανοί, Βενετοί και Τούρκοι άφησαν το δικό τους αποτύπωμα, με το πολυπληθέστερο αριθμητικά και πολιτιστικά ελληνικό στοιχείο να τους αφομοιώνει και υποτάσσει.
Το πρώτο μέρος του έργου άρχεται με τον Αλφειό ποταμό, τους όρους δημιουργίας της λίμνης και την επίδρασή της στην εξέλιξη των φυσικών και κοινωνικών όρων ζωής, από τα προϊστορικά χρόνια έως τον 20ο αιώνα. Παρουσιάζεται η ιστορική εξέλιξη των προϊστορικών και ιστορικών κέντρων της περιοχής, Θρύο-Επιτάλιο, Σκιλλούντας, Σαμικό, με περιγραφή των αρχαιολογικών χώρων και καταγραφή των αρχαιολογικών ευρημάτων και πορισμάτων. Στη συνέχεια αναφέρονται στοιχεία από την Ελληνιστική, Ρωμαϊκή και Φραγκοβυζαντινή περίοδο, στο διάστημα της οποίας ανάγεται και η δημιουργία των περισσότερων οικισμών της παραλίμνιας περιφέρειας. Εξετάζεται η περίοδος της Α΄ και Β΄ Τουρκοκρατίας με σημαντικές και σπάνιες πληροφορίες για τα χωριά της περιοχής, όπως η λειτουργία και εκμετάλλευση του ιχθυοτροφείου της λίμνης Αγουλινίτσας, η δράση των Λαλαίων στην περιοχή, η δημιουργία των τσιφλικιών κ. ά. Κατά την παρουσίαση της περιόδου της Β΄ Ενετοκρατίας παρουσιάζονται τα αποτελέσματα των απογραφών και, για πρώτη φορά στην ηλειακή βιβλιογραφία, σπάνιοι χάρτες μαζί με το γεωμορφολογικό και κτηματολογικό ανάγλυφο της περιοχής, βασισμένα στο βενετικό κτηματολογικό κατάστιχο της επαρχίας Φαναρίου. Στη συνέχεια ακολουθούν οι περιγραφές των Περιηγητών, τα έργα των οποίων αποτελούν μοναδικής σημασίας πηγές για τον τόπο. Έπονται τα χρόνια της Επανάστασης, στοιχεία οικονομικής ιστορίας και ο ρόλος των προεστών και των οπλαρχηγών στην οικονομική διαχείριση της λίμνης και των προσόδων. Παρουσιάζονται διεξοδικά οι μάχες της Επανάστασης μέσα από δημοσιευμένα και αδημοσίευτα αρχεία, η συμβολή των κάτοικων της περιοχής στον Αγώνα και εκτενής κατάλογος Αγωνιστών του τόπου. Στο τέλος του πρώτου μέρους παρουσιάζεται η ιστορία της περιοχής μέσα από την οικονομική διαχείριση της λίμνης κατά την Καποδιστριακή και Οθωνική περίοδο, για να κλείσει ο 19ος αιώνας με ένα σπάνιο συμβόλαιο ενοικίασης της λίμνης του 1870.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου που καλύπτει τον 20ο αιώνα, παρουσιάζεται η μορφολογία του λιμναίου τοπίου, ο τρόπος λειτουργίας του ιχθυοτροφείου (διβαριού) και οι πρακτικές εκμετάλλευσής του, η αποξήρανση της λίμνης και η καταστροφή του υδροβιότοπου, οικολογικές ανησυχίες και προτάσεις αειφόρου ανάπτυξης. Τονίζεται η διάδοση της ελονοσίας ως ο ανασταλτικότερος παράγοντας ανάπτυξης της περιοχής καθώς και η τεράστια σημασία λειτουργίας του σιδηρόδρομου στην οικονομική και κοινωνική εξέλιξη του τόπου. Στη συνέχεια καταγράφονται σε αυτόνομες ενότητες, στοιχεία από την οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου, όπως τα ασβεστοκάμινα και η «λούμπα» στο Κλειδί, η λειτουργία του Δερβενίου, οι ψαθοπαραγωγοί του Σαμικού και τα λουτρά του Καϊάφα. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στα στοιχεία εκείνα που σφράγισαν την πολιτιστική ζωή του τόπου, όπως οι ιππικοί αγώνες της Αγουλινίτσας, οι διβαράδες, οι παραθεριστές της Στροφυλιάς και του Καϊάφα, τα χοιροσφάγια των Μακρισίων και τα πανηγύρια. τα οποία δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Είναι η ιστορία ενός τόπου που ζούσε μέσα από την αβεβαιότητα που έφερνε η αέναη πάλη του υγρού στοιχείου με τη ξηρά, οι δραματικότατες αλλαγές του τοπίου και οι δύσκολες συνθήκες που επέβαλλαν οι εκάστοτε κατακτητές τους οποίους όμως κατάφερνε με ένα μυστικό τρόπο να υποτάσσει.
Η αποδεικτική ισχύς του έργου αδιαμφισβήτητη, να στηρίζεται σε ένα πλήθος έγκυρων πηγών, σε αρχαίους συγγραφείς, κλασικά έργα, περιηγητές, Γενικά Αρχεία του Κράτους, απομνημονευματογράφους, Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, ξένους μελετητές, αρχαιολογικά δελτία, νεότερους ιστορικούς και συγγραφείς, ιστορικές πραγματείες, επίσημα άρθρα, και χαρτογραφικό υλικό, με σχολαστική καταγραφή υποσημειώσεων και σχολίων. Εννοείται, ότι η εξαντλητική βιβλιογραφία (έργα αρχαίων, νεότερων και σύγχρονων συγγραφέων), ντοκουμέντα και άλλα τεκμήρια και πηγές, καταγράφονται στο παρόν έργο, με υπευθυνότητα γνήσιου και πρωτότυπου ερευνητή-συγγραφέα σε βαθμό πληρότητας που εντυπωσιάζει.
Σαν συμπέρασμα, ο Ιωάννης Βίτσας συνεισέφερε στα ελληνικά γράμματα ένα μνημειώδες έργο. Η βιωματική μαρτυρία του και η ακαδημαϊκή του ενδελέχεια, πολύτιμη.
Πρόκειται για ένα ιστόρημα που υπερβαίνει τις απαιτήσεις των φιλιστόρων και των ιδαλγών του Ολυμπιακού παρελθόντος, πέραν του γνωστού θέματος της Ιεράς Ολυμπίας και των Ολυμπιακών Αγώνων. Και εξοπλίζει τους νέους με γνώσεις διδακτικές για το νόημα της παραλίμνιας χώρας και των αγωνιστών της ζωής εκεί, στις παρυφές του μύθου με την ιστορία: τ.ε. να ζήσουν και να προκόψουν παράγοντας καρπούς, αλλά και ήθη ζωής εν αρετή και ελευθερία.
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ Κ. ΓΙΑΝΝΗ ΒΙΤΣΑ ΕΔΩ:
