Γράφει Διονύσιος Παναγιωτάρας
(Αναπληρωτής Καθηγητής – Τμήμα Περιβάλλοντος Ιονίου Πανεπιστημίου)
Η καλύτερη κατανόηση, η πρόβλεψη και η πρόληψη των επιπτώσεων στην υγεία από την κλιματική αλλαγή αποτελεί βασική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προστασία ανθρώπινων ζωών και υγείας από τις επιπτώσεις της ξηρασίας, των πλημμυρών και της υποβάθμισης της ποιότητας του νερού που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή είναι υψίστης σημασίας και επείγουσας ανάγκης.
Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη έχει δει καταστροφικές πλημμύρες μετά από έντονες βροχοπτώσεις, ξηρασίες που δεν βιώσαμε εδώ και εκατοντάδες χρόνια, αύξηση της θερμοκρασίας στις λίμνες και τη θάλασσα. Οι επιπτώσεις ορισμένων από αυτές τις αλλαγές στην ανθρώπινη υγεία είναι άμεσα εμφανείς, (π.χ. θάνατοι που προκαλούνται από πλημμύρες), όμως υπάρχουν και επιπτώσεις, που επηρεάζουν την ψυχική και σωματική υγεία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Εκτίμησης Κινδύνου για το Κλίμα καταδεικνύει ξεκάθαρα ότι η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει τις απειλές για την κοινωνία στο μέλλον, αναδεικνύοντας την υγεία ως έναν από τους τομείς κινδύνου.
Η άνοδος της θερμοκρασίας του αέρα και του νερού διευκολύνει την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών, αυξάνοντας τον κίνδυνο ασθενειών. Σε παράκτιες περιοχές, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας προκαλεί διείσδυση θαλασσινού νερού σε υπόγεια και επιφανειακά ύδατα, με επιρροές στις καλλιέργειες. Η αύξηση της θερμοκρασίας και η μεγάλη ξηρασία έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερες συγκεντρώσεις ρύπων. Επιπρόσθετα σε ξηρές και θερμές περιόδους εμφανίζεται η «άνθηση» των κυανοβακτηρίων σε νερά πλούσια σε θρεπτικά συστατικά που θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα του νερού. Τα κυανοβακτήρια παράγουν τοξίνες επιβλαβείς για τη ζωή των ανθρώπων και των ζώων. Η επαφή με ύδατα όπου υπάρχουν κυανοβακτήρια μπορούν να προκαλέσουν ερεθισμό του δέρματος και των ματιών. Η εισπνοή τοξινών που αυτά παράγουν προκαλεί αναπνευστικές διαταραχές, ενώ η κατάποση νερού με κυανοτοξίνες μπορεί να οδηγήσει σε γαστρεντερικές παθήσεις, βλάβες στο ήπαρ και στα νεφρά, νευρολογικές διαταραχές, καρκίνο ακόμα και θάνατο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η τεχνητή λίμνη Occhito στην νότια Ιταλία τα νερά της οποίας χρησιμοποιούνται για την ύδρευση περίπου 800 χιλιάδων ανθρώπων της επαρχίας Φότζια (Περιφέρεια Απουλίας). Κατά τη χειμερινή περίοδο 2008/2009, για πρώτη φορά εμφανίστηκε μαζική «άνθηση» κυανοβακτηρίων στη τεχνητή λίμνη Occhito. Το νερό υποβλήθηκε σε επεξεργασία καθαρισμού ώστε να εξασφαλιστεί η υγεία του πληθυσμού, με το κόστος των άμεσων παρεμβάσεων να υπολογίζεται σε περίπου 700 χιλιάδες ευρώ. Στη χώρα μας έχουμε πολλές τεχνητές λίμνες για την υδροδότηση του πληθυσμού με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη λίμνη του Μαραθώνα, τη λίμνη Κρεμαστών, ενώ στην Ηλεία έχουμε τη τεχνητή λίμνη του φράγματος Πηνειού. Είναι μεγάλης σημαντικότητας υδατικοί πόροι που χρήζουν ορθολογικής διαχείρισης και περιβαλλοντικής προστασίας. Η Ευρωπαϊκή πολιτική για την προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές σε σχέση με την ποιότητα του νερού και την προάσπιση της υγείας ανθρώπων και ζώων πρέπει να εφαρμοστεί τάχιστα. Σε εθνικό επίπεδο οι πολιτικές που θα υιοθετηθούν πρέπει να έχουν μεγαλύτερη εστίαση στο κλίμα τοπικά (π.χ. σε επίπεδο πόλης), για την διαφύλαξη της υγείας του πληθυσμού. Με θεσμοθέτηση διαδικασιών, εφαρμογή καλών πρακτικών σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς, αναζήτηση και αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων και αναπροσαρμογή των αρμοδιοτήτων στην διαχείριση και προστασία των υδατικών πόρων, μπορούμε να διασφαλίσουμε την υγεία και την ευημερία της κοινωνίας μας.
