Επιμέλεια:
Θεόδωρος Λάμπρος
Εκλογή Αρχηγού
Τέλη του Μάρτη ή αρχές του Απρίλη 1820 ο Ξάνθος, των Φιλικών απόστολος για την εκλογή αρχηγού, έφτασε στο Μόσχα. Αφού συμβουλεύτηκε τους συντρόφους κι ανέφερε του Καποδίστρια την άρνηση, αποφασίστηκε να πέσει η εκλογή στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Με μέσο δυνατό άλλου Φαναριώτη, του Γιάγκου Μάνου, γίνηκε η σύσταση. Μόλις τότε ο Υψηλάντης ξεγύριζε από αρρώστια σοβαρή, κι ήταν αδύνατος, μα δέχτηκε τον ξένο με μεγάλη καλοσύνη.
«Από πού είσθε»;
«Από την Πάτμον, και ήλθα δια εμπορικάς υποθέσεις…»
«Πως περνούν οι αδερφοί μας εις την πατρίδα με τους Τούρκους;»
«Η τυραννία των Τούρκων, υψηλότατε, έγινε αβάστακτη πλέον».
«Και πως δεν προσπαθείτε να ελευθερωθείτε; Η, το ολιγότερον, να ελαφρώσετε τον βαρύν ζυγόν;»
«Με ποία μέσα και με ποίους οδηγούς; Εκείνοι οπού ημπορούσαν να μας οδηγήσουν μας εγκατέλειψαν. Καταφεύγουν εις ξένους τόπους και μας αφήνουν ορφανούς… Ο πατέρας σας ήλθεν εις την Ρωσίαν… Έτσι και η υψηλότης σας εδώσατε το δεξί σας χέρι εις αυτήν… Και άλλοι και άλλοι έρχονται εδώ, φεύγουν εις την Ευρώπην και κανείς δεν φροντίζει δια τους δυστυχείς αδερφούς του».
Ο Ξάνθος είχε πετύχει στην καρδιά. Ο Υψηλάντης συνταράχτηκε.
«Αν εγνώριζα ότι οι αδερφοί μας έχουν ανάγκη από εμέ. Αν στοχάζονται ότι θα ημπορούσα να βοηθήσω εις την ευτυχίαν τους, εις την τιμήν μου σου ορκίζομαι: Είμαι έτοιμος κάθε θυσίαν να κάμω, και την κατάστασιν μου και την ιδίαν μου ζωήν να δώσω!».
«Δοξασμένο του Θεού το όνομα! Το χέρι σας, δώστε μου, το χέρι σας, υψηλότατε… αυτό είναι το συμβόλαιόν μας, ο αρραβώνας σας ο ιερός με την πατρίδα που μου έστειλε… Λοιπόν διατί να κρύπτομαι πλέον; Όχι, δεν ήλθα δια υποθέσεις εμπορικάς εις την Μόσχα, όχι! Ήλθα…»
Η μυστική τους συντυχιά βάσταξε δυο μέρες. Τέλος ο Ξάνθος είπε:
«Ο Θεός, υψηλότατε, σας προσκαλεί να οδηγήσετε τον λαόν αυτού, τον νέον Ισραήλμ εις την γην της επαγγελίας. Ο Θεός ευλογεί άνωθεν την αρχηγίαν, την οποίαν σας προσφέρει το έθνος, μέσον της Εταιρίας των Φιλικών
(Φιλήμονος, Ιστορία – Αλ. Σούτσου, Ιστορία)
