Τα πρώτα χελωνάκια του φετινού καλοκαιριού στον Κυπαρισσιακό κόλπο εκκολάφθηκαν ήδη και έφθασαν ασφαλή στη θάλασσα. Όμως στις τοποθεσίες Καλό Νερό, Βουνάκι, Βλασσάδα, Αγιαννάκης, Ελαία, Γιαννιτσοχώρι, Θολό, Νεοχώρι και παραλίας Αγ. Νικολάου υπάρχει αυξημένος ο κίνδυνος να βρεθούν χιλιάδες εκκολαπτόμενα χελωνάκια αποπροσανατολισμένα από τα ιδιωτικά και δημοτικά φώτα σε διάφορα σημεία, προειδοποιεί ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας, ΑΡΧΕΛΩΝ.
Γράφει η Βάσω Χαριτοπούλου
(Οικονομολόγος)
Στον Κυπαρισσιακό κόλπο ο ΑΡΧΕΛΩΝ κατέγραψε μέχρι τώρα περισσότερες από 3.500 φωλιές Καρέτα και γίνεται προσπάθεια να προστατευτούν όσες από αυτές επηρεάζονται από τη φωτορύπανση με τη μέθοδο της «σκίασης». Όμως λόγω της πανδημίας χρειάστηκε να μειωθεί ο αριθμός των συμμετεχόντων ερευνητών πεδίου και εθελοντών στο πρόγραμμα του ΑΡΧΕΛΩΝ, ενώ το φετινό καλοκαίρι σημειώνεται για ακόμη μία χρονιά αύξηση του αριθμού των φωλιών. Έτσι, πολλά από τα χελωνάκια που θα εκκολαφθούν από αυτές τις φωλιές θα μείνουν εκτεθειμένα στον έντονο τεχνητό φωτισμό της παραλίας. Ο Γιάννης Χαλκιάς, υπεύθυνος του προγράμματος του ΑΡΧΕΛΩΝ στη Δυτική Πελοπόννησο εξηγεί: «Η παράκτια ζώνη του Κυπαρισσιακού έχει δεχτεί σε πολλά σημεία ανθρώπινες επεμβάσεις δηλαδή οικισμούς, ξενοδοχεία, ταβέρνες, μπαρ, κλπ. και τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει αισθητή σε αρκετά σημεία η παρουσία των φώτων προς την παραλία ωοτοκίας. Τα χελωνάκια είναι «φωτοτακτικοί οργανισμοί», δηλαδή έλκονται από το φως. Συνήθως εκκολάπτονται το βράδυ ή τις πρώτες πρωινές ώρες και κινούνται προς το νερό που καθρεφτίζει το φεγγάρι και τα αστέρια. Όμως, τα τεχνητά φώτα γύρω ή κοντά στις φωλιές αποπροσανατολίζουν τα χελωνάκια και τα στέλνουν σε αντίθετη κατεύθυνση από τη θάλασσα, κάτι που αποβαίνει μοιραίο στη μάχη για επιβίωση από τα πρώτα κιόλας λεπτά της ζωής τους».
Για το λόγο αυτό ο ΑΡΧΕΛΩΝ έκανε έκκληση σε τοπικές αρχές κι επιχειρήσεις να χαμηλώσουν, να καλύψουν ή να σβήσουν τελείως τα φώτα τους προς στην παραλία μετά τις 11 το βράδυ στα προαναφερθέντα σημεία έως και τα τέλη Σεπτεμβρίου, ώστε χιλιάδες νεοσσοί να μην χάσουν τον δρόμο τους και καταλήξουν νεκροί στις εγκαταστάσεις τους ή στον δρόμο, την επόμενη μέρα. Θυμίζουμε ότι υπάρχουν νομικές διατάξεις που υπαγορεύουν την «αποφυγή φωτορύπανσης και την εξασφάλιση πως δεν θα υπάρχει διαρροή φωτός από ιδιωτικές και δημόσιες φωτεινές πηγές προς την παραλία ώστε να μην αποπροσανατολίζονται νεοσσοί» στις παραλίες ωοτοκίας θαλάσσιων χελωνών όλης της χώρας (ΦΕΚ Β 2198_5-6-2020 ΚΥΑ παραχώρησης αιγιαλού 2020-2022, ΝΕΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ).
Ήταν στα χέρια κατοίκων, επιχειρήσεων κι επισκεπτών να δώσουν οι ίδιοι φέτος την ευκαιρία στη φύση να βρει το δρόμο της, σβήνοντας τα φώτα. Το πρώτο ταξίδι ενός νεοσσού προς τη ζωή, τη θάλασσα, την επιβίωση, είναι συγκινητικό αλλά και ευάλωτο. Το σβήσιμο των φώτων είναι μία πρωτοβουλία που προάγει τις αξίες μας και την οικολογική μας συνείδηση. Κι αν τύχει και βρεθούμε μπροστά σε μια τέτοια συγκλονιστική στιγμή που τα χελωνάκια βγαίνουν από την άμμο, ας δράσουμε υπεύθυνα ειδοποιώντας το Λιμεναρχείο της περιοχής που έχει τις πληροφορίες να δράσει κατάλληλα, σε συνεργασία με τον ΑΡΧΕΛΩΝ. Η βοήθεια σ’ ένα άγριο ζώο δεν είναι τόσο αυτονόητη στο χειρισμό της όσο πιστεύουμε πολλές φορές.
Ήδη από τον περασμένο Απρίλιο έφτασαν στον ΑΡΧΕΛΩΝ τα πρώτα ερωτήματα από διεθνείς οργανισμούς, παραγωγούς ντοκιμαντέρ για τη φύση, ερευνητές και δημοσιογράφους από την Ελλάδα και το εξωτερικό, για τη σχέση της καραντίνας με την επιτυχία της αναπαραγωγής της Καρέτα στις Ελληνικές παραλίες ωοτοκίας. Δίνονται παρακάτω οι απαντήσεις στις 4 συχνότερες ερωτήσεις τους, βασιζόμενες στα επιστημονικά δεδομένα που συλλέγει ο ΑΡΧΕΛΩΝ ανελλιπώς από το 1984:
ΕΡ- Έχει παρατηρηθεί φέτος στο πεδίο κάτι ιδιαίτερο και ενδιαφέρον, κάτι μετρήσιμα διαφορετικό σε σχέση με την ωοτοκία της Καρέτα τα προηγούμενα χρόνια?
ΑΠ- Φέτος, οι ερευνητές και εθελοντές του ΑΡΧΕΛΩΝ έχουν καταγράψει πάνω από 1700 φωλιές στη Ζάκυνθο, σε συνεργασία με το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο, και από αυτή την άποψη η φετινή είναι η 3η καλύτερη χρονιά από το 1984 που ο ΑΡΧΕΛΩΝ άρχισε να καταγράφει συστηματικά τις φωλιές. Οι μακροχρόνιες καταγραφές του ΑΡΧΕΛΩΝ έχουν κάνει σαφές ότι ο αριθμός των φωλιών αυξομειώνεται κάθε χρόνο στον Κόλπο Λαγανά Ζακύνθου, όπως συμβαίνει με τους περισσότερους πληθυσμούς θαλασσίων χελωνών στον κόσμο.
Στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, φέτος ο ΑΡΧΕΛΩΝ κατέγραψε πάνω από 3500 φωλιές στα 9.5 χλμ. παραλίας που αποτελούν τον πυρήνα του βιοτόπου, δηλ. από το Καλό Νερό μέχρι την εκβολή της Νέδα, περισσότερες από κάθε άλλη χρονιά από το 1984 και μετά. Αν και στην περιοχή αυτή επίσης σημειώνονται ετήσιες αυξομειώσεις, την τελευταία δεκαετία έχει αναγνωριστεί μια σημαντική αυξητική τάση στον αριθμό των φωλιών.
ΕΡ- Μπορεί να αποδοθεί στην καραντίνα η παρατηρούμενη αύξηση στον αριθμό των φωλιών που καταγράφηκαν από τον ΑΡΧΕΛΩΝ σε Ζάκυνθο και Κυπαρισσιακό Κόλπο;
ΑΠ- Ο αριθμός των φωλιών που καταγράφονται κάθε χρονιά σχετίζεται κυρίως με τον αριθμό των θηλυκών χελωνών που φτάνουν στην παραλία ωοτοκίας. Οι χελώνες που ωοτοκούν στην Ελλάδα διαβιούν στα πεδία διατροφής τους, που βρίσκονται κυρίως στον Κόλπο του Γκαμπές (Βόρεια Αφρική) και στη Βόρεια Αδριατική, και κάθε 2-3 χρόνια μεταναστεύουν στις περιοχές ωοτοκίας για να αφήσουν τα αυγά τους. Το αν και πότε μία θηλυκή χελώνα είναι έτοιμη να μεταναστεύσει από το διατροφικό της πεδίο προς την παραλία αναπαραγωγής της εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ο σημαντικότερος είναι η καλή διατροφή της, δηλαδή η αποθήκευση επαρκούς λίπους που θα τη βοηθήσει να αντέξει το μεγάλο ενεργειακό κόστος της μετανάστευσης και της αναπαραγωγής, που διαρκούν από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Αύγουστο.
Η καραντίνα και τα περιοριστικά μέτρα για τον COVID-19 εφαρμόστηκαν στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο την άνοιξη του 2020, μία περίοδο που οι θαλάσσιες χελώνες στη Μεσόγειο είχαν ήδη αρχίσει την μετανάστευσή τους προς τις παραλίες ωοτοκίας στην Ελλάδα και αλλού. Είναι επομένως απίθανο τα περιοριστικά μέτρα να οδήγησαν πιο πολλές χελώνες να πραγματοποιήσουν αυτή τη μετανάστευση καθώς δε θα μπορούσαν να αποκτήσουν ξαφνικά τα απαιτούμενα αποθέματα ενέργειας.
ΕΡ- Δηλαδή δεν είχε καμία επίδραση η απουσία των ανθρώπων από τις παραλίες στην ωοτοκία των θαλάσσιων χελωνών?
ΑΠ- Οι επιστημονικές δημοσιεύσεις και οι παρατηρήσεις του ΑΡΧΕΛΩΝ όλα αυτά τα χρόνια έχουν δείξει ότι τα θηλυκά αποφεύγουν να βγουν στην ακτή όταν υπάρχουν φώτα, δυνατοί θόρυβοι ή ομπρέλες και ξαπλώστρες, και συνήθως αναζητούν κάποιο άλλο σημείο της παραλίας, με λιγότερες ενοχλήσεις. Για το λόγο αυτό έχουν θεσπιστεί ειδικά μέτρα στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και στην Περιοχή Προστασίας της Φύσης του Κυπαρισσιακού Κόλπου. Αν και το ποσοστό εφαρμογής των μέτρων αυτών είναι υψηλότερο στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, παραβάσεις της νομοθεσίας σημειώνονται συχνά.
Από αυτή την άποψη λοιπόν, οι συνθήκες για την ωοτοκία φέτος μέχρι το τέλος Ιουνίου ήταν ιδανικές γιατί υπήρχε σχεδόν μηδενική ενόχληση των χελωνών. Επομένως οι χελώνες που είχαν ήδη φτάσει στις περιοχές ωοτοκίας μπορούσαν να βγουν στην παραλία και να αφήσουν τα αυγά τους ανενόχλητα. Από τον Ιούλιο και μετά εμφανίστηκαν ομπρέλες και ξαπλώστρες σε συγκεκριμένα τμήματα των παραλιών ωοτοκίας σε όλες τις περιοχές που παρακολουθεί ο ΑΡΧΕΛΩΝ, πράγμα που δυσχεραίνει σε κάποιο βαθμό την ωοτοκία.
Συμπερασματικά, η φετινή απουσία ανθρωπογενών ενοχλήσεων από τις παραλίες διευκόλυνε απλώς την ωοτοκία των χελωνών, χωρίς όμως να προκαλέσει αύξηση του αριθμού των φωλιών, όπως ισχυρίζονται κάποια δημοσιεύματα που εμφανίστηκαν τις τελευταίες ημέρες στον Τύπο και δεν έχουν επιστημονική βάση.
ΕΡ- Αναμένετε ότι η χαμηλή τουριστική δραστηριότητα που υπάρχει από τον Ιούλιο και μετά θα ευνοήσει την εκκόλαψη υψηλότερου αριθμού νεοσσών φέτος?
ΑΠ- Ενώ φαίνεται απλό το ερώτημα, δεν είναι. Κατ’ αρχάς ο υψηλός αριθμός φωλιών δεν συνεπάγεται απαραίτητα υψηλό αριθμό νεοσσών. Μέσα στα 37 χρόνια που ο ΑΡΧΕΛΩΝ συλλέγει λεπτομερή στοιχεία υπάρχουν ορισμένες χρονιές που, ενώ είχε γίνει υψηλός αριθμός φωλιών, το ποσοστό εκκόλαψης των αυγών ήταν χαμηλότερο από άλλες χρονιές με λιγότερες φωλιές. Τα φετινά αποτελέσματα στο θέμα αυτό θα διαπιστωθούν μετά την εκκόλαψη των φωλιών και τη συλλογή και επεξεργασία των στοιχείων για τον αριθμό των νεοσσών που εκκολάφθηκαν.
Όμως, μετά την εκκόλαψη των νεοσσών υπάρχει η διαδρομή τους μέχρι τη θάλασσα κι εκεί βρίσκεται ακόμη ένα πρόβλημα, η φωτορύπανση. Σε όλες τις περιοχές ωοτοκίας στην Ελλάδα υπάρχουν σημεία ή και ολόκληρες παραλίες στις οποίες καταβάλλεται τεράστια προσπάθεια από τους ερευνητές και εθελοντές του ΑΡΧΕΛΩΝ να διασωθούν τα χελωνάκια που αποπροσανατολίζονται από τα φώτα. Η φετινή χαμηλή τουριστική δραστηριότητα δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι θα μειωθούν τα φώτα στις παραλίες ωοτοκίας. Ο ΑΡΧΕΛΩΝ είχε ήδη απευθύνει έκκληση στους κατοίκους, τις επιχειρήσεις και τους επισκέπτες σε όλες τις περιοχές ωοτοκίας να χαμηλώνουν ή να σβήνουν τα φώτα μετά τις 11 το βράδυ μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Αυτό αποτελεί για μας την πρόκληση και την ευκαιρία αυτού του καλοκαιριού με τον κορωνοϊό.
Πληροφορίες:
– Γιάννης Χαλκιάς, Υπεύθυνος Προγραμμάτων Δυτικής Πελοποννήσου ΑΡΧΕΛΩΝ, τηλ.: 6932285817, email: [email protected]
– Νικολέτα Σιδηροπούλου, Υπεύθυνη Προγράμματος Ζακύνθου ΑΡΧΕΛΩΝ, τηλ.: 6982766371, email: [email protected]
Τηλέφωνα επικοινωνίας σε περίπτωση εκκόλαψης φωλιάς:
Λιμενικός Σταθμός Κυπαρισσίας, 27610 22128
Λιμεναρχείο Κατακόλου, 26210 41206
*Ο ΑΡΧΕΛΩΝ παρακολουθεί και καταγράφει συστηματικά από το 1984 την αναπαραγωγική δραστηριότητα των θαλασσίων χελωνών Caretta caretta στον κόλπο του Λαγανά στη Ζάκυνθο και τον Κυπαρισσιακό Κόλπο. Αργότερα, ξεκίνησαν επίσης συστηματικές καταγραφές στις παραλίες ωοτοκίας της Κρήτης και της νότιας Πελοποννήσου (Λακωνικός Κόλπος, Ρωμανός και Κορώνη). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας από τις πιο ολοκληρωμένες βάσεις δεδομένων για το είδος παγκοσμίως, κάτι το οποίο μας έχει βοηθήσει να κατανοήσουμε καλύτερα την βιολογία και την οικολογία της θαλάσσιας χελώνας στη Μεσόγειο.
