Γράφει ο Θεόδωρος Λάμπρος
((Ιστορικός – Συγγραφέας – Αρχισυντάκτης στο ενημερωτικό πόρταλ skalistiri.news – Διαχειριστής του ιστορικού πόρταλ “Το skalistiri.news σκαλίζει το 1821” και Αναβιωτής του 1821
8 Νοεμβρίου 1866. Μια ημερομηνία σταθμός για την Κρητική ιστορία αφού σαν σήμερα πριν 156 χρόνια πραγματοποιήθηκε το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου.
Το Αρκάδι βρίσκεται σε υψόμετρο 500 μέτρων και η θέση του είναι στρατηγική καθώς συνδέει τις επαρχίες Ρεθύμνου, Μυλοποτάμου και Αμαρίου, ενώ τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στο μοναστήρι στις 8 Νοεμβρίου 1866 κατέστησαν το Αρκάδι συνώνυμο της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας.
Το χρονικό
Τον Σεπτέμβριο του 1866 κατέφθασε στην Κρήτη από την Κωνσταντινούπολη ο Μουσταφά Πασάς ο οποίος ήταν ενήμερος για τις επαναστατικές ενέργειες των Κρητικών αγωνιστών και τις ετοιμασίες τους για την επανάσταση στο νησί. Επίσης γνώριζε ότι η ιστορική Μονή Αρκαδίου είχε μετατραπεί σε εστία επαναστατών που προετοίμαζαν από εκεί την επανάσταση του νησιού. Τον ίδιο μήνα έστειλε επιστολή στο συμβούλιο του Μοναστηριού, απειλώντας ότι θα το καταστρέψει ολοσχερώς αν δεν δήλωνε υποταγή στο Σουλτάνο και αν δεν έφευγαν από εκεί τα μέλη της επαναστατικής επιτροπής. Ακολούθησε και άλλη επιστολή προς το Αρκάδι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους στην οποία ο Ηγούμενος της Μονής Γαβριήλ απάντησε:
«ο όρκος και το σύνθημα μας είναι η ένωσις της Κρήτης μετά της Ελλάδος η ο θάνατος και πλέον τούτου δεν θέλομεν να ακούσωμεν τίποτα άλλο».
Το αποτέλεσμα ήταν ο Μουσταφά Πασάς να εκστρατεύσει με 25.000 στρατό εναντίον του Αρκαδίου.
Το πέρασμα στην Αθανασία
Στο μοναστήρι υπήρχαν περίπου τριακόσιοι υπερασπιστές μεταξύ των οποίων ο Κρητικός οπλαρχηγός Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης (φωτό) και ο αξιωματικός Ιωάννης Δημακόπουλος.
Ανάμεσα σε αυτούς υπήρχαν και οι 45 μοναχοί του μοναστηριού με επικεφαλής τον Ηγούμενο Γαβριήλ Μαρινάκη. Στις 6 Νοεμβρίου του 1866 οι Τούρκοι άρχισαν να βάλλουν εναντίον του Αρκαδίου με ορεινά πυροβόλα που είχαν τοποθετήσει στους λόφους δυτικά του Μοναστηριού. Όμως οι βολές τους αποδείχτηκαν ακίνδυνες και οι έφοδοι αποκρούστηκαν από τους υπερασπιστές τη Μονής. Ο Μουσταφά Πασάς προσπάθησε στην συνέχεια να πείσει τους πολιορκημένους να παραδοθούν, πρόταση η οποία απορρίφθηκε αμέσως.
Το αποτέλεσμα ήταν να ξεκινήσει μια άνιση μάχη με τους πολιορκημένους να δίνουν όλα τους τα ψυχικά αποθέματα για να αποκρούσουν τον εχθρό.
Τριάντα τουρκικά κανόνια άρχισαν να σφυροκοπούν το μοναστήρι, μέχρις ότου έριξαν την πύλη και οι Τούρκοι μπόρεσαν και μπήκαν στον περίβολο της Μονής.
Οι Κρήτες αγωνιστές εξάντλησαν και τα τελευταία πυρομαχικά που είχαν και η αιχμαλωσία τους έμοιαζε σίγουρη. Ο Ηγούμενος Γαβριήλ περικυκλώθηκε από τους Τούρκους που είχαν εισέλθει στο εσωτερικό του μοναστηριού. Σκότωσε τον πρώτο που όρμησε εναντίον του και μετά έδωσε τέλος στην ζωή του.
Στη συνέχεια το κεφάλι του κόπηκε και το σώμα του γυμνώθηκε. Δύσκολα τον αναγνώρισαν αργότερα.
Οι λίγοι εναπομείναντες υπερασπιστές μαζί με τον Κωνσταντίνο Γιαμπουδάκη είχαν καταφύγει στην μπαρουταποθήκη. Εκεί γράφτηκε και η τελευταία πράξη της ηρωϊκής αντίστασης του Αρκαδίου. Ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης μιμήθηκε τον καλόγερο Σαμουήλ στο Κούγκι του Σουλίου και τίναξε την πυριτιδαποθήκη της Μονής.
Από το Αρκάδι ξεκίνησε η ιδέα της λευτεριάς της Κρήτης, αφού το ηρωϊκό ολοκαύτωμα ξεσήκωσε τα προοδευτικά πνεύματα της Ευρώπης, υπέρ της Κρητικής υπόθεσης. Στις 18 Οκτωβρίου του 1897 στην Μονή Αρκαδίου ευλογήθηκε η σημαία της αυτονομίας.
